- Thu Mar 16, 2017 2:03 pm
#1804
Predmet Hassan protiv Ujedinjenog Kraljevstva
Hassan protiv Ujedinjenog Kraljevstva [GC] - 29750/09
Presuda 16.9.2014 (Veliko vijeće)
Član 5
Član 5 stav 1
Zakonito hapšenje ili pritvor
Zarobljeništvo u Iraku po Trećoj i Četvrtoj ženevskoj konvenciji: nije utvrđena povreda Konvencije
Član 1
Nadležnost država Odgovornost država
Teritorijalna jurisdikcija u odnosu na zarobljavanje iračkih državljanja od strane koalicije oružanih snaga u Iraku.
Činjenice – U martu 2003. godine koalicija oružanih snaga predvođena Sjedinjenim Američim Državama zauzela je Irak. Nakon zauzimanja regiona Basrah, britanska vojska počela je da hapsi visoko rangirane članove vladajuće partije Ba’ath i podnosilac predstavke, visoki funkcioner te partije sakrio se, ostavljajući za sobom svog brata Tereka da štiti njihov porodični dom u Umm Qasru. U jutro 23. aprila 2003. godine jedinica britanske vojske došla je do njihove kuće nadajući se da će tu uhapsiti podnosioca predstavke. Prema njihovom izvještaju, u kući su našli Tareka Hassana naoružanog automatskom puškom AK-47 i uhapsili ga pod sumnjom da je borac ili civil koji predstavlja rizik za sigurnost. Kasnije toga dana on je odveden u Logor Bucca, pritvorski kompleks u Iraku kojim su upravljale Sjedinjene Države. Dio logora je koristilo i Ujedinjeno Kraljevstvo za pritvor i ispitivanje pritvorenika. Nakon što su ga ispitali i predstavnici SAD i predstavnici UK, zaključeno je da Tarek Hassan nema obavještajnu vrijednost i, prema evidenciji, on je oslobođen 2. maja 2003. godine ili otprilike toga dana i ostavljen na jednom mjestu gdje su ostavljani oslobođena lica u Umm Qasri. Početkom septembra 2003. godine njegovo je tijelo otkriveno sa tragovima torture i egzekucije otprilike 700 kilometara dalje od pomenutog mjesta.
2007. godine podnosilac predstavke pokrenuo je postupak u engleskom upravnom sudu, ali je on odbačen na osnovu činjenice da je Logor Bucca bio pod kontrolom Sjedinjenih Država, a ne Ujedinjenog Kraljevstva.
U svojoj predstavci Evropskom sudu, podnosilac predstavke naveo je da su njegovog brata uhapsile i pritvorile britanske snage u Iraku i da je nakon toga pronađen mrtav u neobjašnjenim okolnostima. On se žalio po članu 5, stavovi 1, 2, 3 i 4 Konvencije da su hapšenje i pritvor bili proizvoljni i nezakoniti i da nisu postojale procesne garancije; i po članovima 2, 3 i 5 da vlasti Ujedinjenog Kraljevstva nisu sprovele istragu okolnosti lišenja slobode, zlostavljanja i smrti njegovog brata.
Pravo – Članovi 2 i 3: Nema dokaza koji bi ukazali na to da je Tarek Hassan zlostavljan dok je bio u pritvoru čime bi se javila obaveza po članu 3 da se sprovede zvanična istraga. A nije bilo ni dokaza da su vlasti Ujedinjenog Kraljevstva na bilo koji način bile neposredno ili posredno odgovorne za njegovu smrt, koja je nastupila otprilike četiri mjeseca nakon što je on oslobođen iz Logora Bucca, u udaljenom dijelu zemlje koji nije bio pod kontrolom snaga Ujedinjenog Kraljevstva. U nedostatku bilo kakvih dokaza da su lica koja su djelovala u ime Ujedinjenog Kraljevstva bila uključena u smrt Tareka Hassana, pa čak i dokaza da je smrt nastupila na teritoriji koja je bila pod kontrolom Ujedinjenog Kraljevstva, nije mogla da postoji obaveza da se sprovede istraga po članu 2.
Zaključak: predstavka je neprihvatljiva (očigledno neosnovana).
Član 5 stavovi 1, 2, 3 i 4
(a) Nadležnost
(i) Period između hapšenja od strane britanskih trupa i prijema u Logor Bucca: Tarek Hassan bio je fizički pod ovlašćenjima i kontrolom vojnika Ujedinjenog Kraljevstva i stoga je bio pod jurisdikcijom Ujedinjenog Kraljevstva. Sud je odbio argument Vlade da jurisdikcija ne treba da se primjenjuje u fazi aktivnih neprijateljstava u međunarodnom oružanom sukobu, gdje lica koja djeluju u ime Strane ugovornice djeluju na teritoriji na kojoj nisu sila okupacije i gdje postupanje države treba stoga da podliježe uslovima koji su propisani u međunarodnom humanitarnom pravu. Po mišljenju Suda, ovaj zaključak nije u skladu sa njegovom sudskom praksom i sudskom praksom Međunarodnog suda pravde koji je zauzeo stav da u takvim okolnostima treba da se primjenjuju i međunarodno pravo o ljudskim pravima i međunarodno humanitarno pravo.
(ii) Period nakon prijema u Logor Bucca: Sud nije prihvatio argument Vlade da u periodu nakon prijema Tareka Hassana u Logor Bucca treba isključiti njihovu nadležnost, jer bi to značilo da je zapravo staranje nad njim preneseno sa Ujedinjenog Kraljevstva na Sjedinjene Države. Tarek Hassan primljen je u Logor kao zarobljenik Ujedinjenog Kraljevstva. Ubrzo nakon prijema odveden je u dio logora koji je u potpunosti bio pod kontrolom snaga Ujedinjenog Kraljevstva. Po Memorandumu o razumijevanju između Ujedinjenog Kraljevstva, Sjedinjenih Država i Australijske Vlade o prenosu staranja nad pritvorenicima Ujedinjeno Kraljevstvo imalo je odgovornost za klasifikovanje pritvorenika Ujedinjenog Kraljevstva po Trećoj i Četvrtoj ženevskoj konvenciji i za odlučivanje da li oni treba da budu oslobođeni. Iako je tačno da su određeni operativni aspekti koji se odnose na pritvor Tareka Hassana u Logoru Bucca prenesene na snage Sjedinjenih Država (kao što su da im obezbijede pratnju do i od tog dijela logora i
da ih čuvaju na drugim mjestima u logoru), Ujedinjeno Kraljevstvo zadržalo je ovlašćenja i kontrolu nad svim aspektima koji su relevantni za pritužbe podnosioca predstavke po članu 5.
Tarek Hassan je zato bio u nadležnosti Ujedinjenog Kraljevstva od trenutka kada je bio uhvaćen 23. aprila 2003. godine do oslobađanja, najvjerovatnije u Umm Qasri na dan 2. maja 2003. godine.
Zaključak: Ujedinjeno Kraljevstvo bilo je nadležno (jednoglasno).
(b) Meritum: Značajne su razlike u kontekstu i u svrsi hapšenja koje se obavlja u mirnodobskim uslovima i hapšenja borca tokom oružanog sukoba. Lišenje slobode po ovlašćenjima koja su predviđena Trećom i Četvrtom ženevskom konvencijom nije u skladu ni sa jednim osnovom za lišenje slobode iz podstavova od (a) do (f) člana 5 stav 1.
Ujedinjeno Kraljevstvo nije predalo formalni zahtjev po članu 15 Konvencije (odstupanje u vanrednim okolnostima) koji bi omogućio odstupanje od obaveza koje ima po članu 5 u odnosu na operacije u Iraku. Umjesto toga Vlada je u svom podnesku tražila od Suda da ne primijeni obaveze Ujedinjenog Kraljevstva po članu 5 ili da ih na neki drugi način tumači u svjetlu ovlašćenja za lišavanje slobode koja su im na raspolaganju po međunarodnom humanitarnom pravu.
Polazište za ispitivanje Suda bilo je njegova stalna praksa tumačenja Konvencije u svjetlu člana 31 stav 3 Bečke konvencije o pravu međunarodnih ugovora iz 1969. godine koji su propisali da, kada se tumači međunarodni ugovor mora da se uzme u obzir (a) svaki kasniji sporazum između strana vezan za tumačenje međunarodnog ugovora ili za primjenu njegovih odredbi, (b) svaka kasnija praksa u primjeni međunarodnog ugovora koja utvrđuje sporazum strana u vezi sa tumačenjem tog ugovora i (c) sva relevantna pravila međunarodnog prava koja se mogu primijeniti na odnose između strana.
Što se tiče člana 31 stav 3 (a), nije bilo nikakvih kasnijih sporazuma između Strana ugovornica u vezi sa tumačenjem člana 5 u situacijama međunarodnog oružanog sukoba. Međutim, što se tiče člana 31 stav 3 (b), Sud je ranije naveo da dosljedna praksa Strana ugovornica, nakon njihovog potvrđivanja Konvencije, može da se uzme kao utvrđivanje njihovog sporazuma ne samo u vezi sa tumačenjem već i da se izmijeni tekst Konvencije. Praksa Strana ugovornica nije bila da odstupe od svojih obaveza po članu 5 da bi pritvorili lice na osnovu Treće i Četvrte ženevske konvencije tokom međunarodnog oružanog sukoba. Ta praksa bila je odraz prakse države u odnosu na Međunarodni pakt za zaštitu građanskih i političkih prava.
Što se tiče kriterijuma iz člana 31 stav 3 (c), Sud ističe da Konvencija mora da se tumači u skladu sa drugim pravilima međunarodnog prava, uključujući i pravila međunarodnog humanitarnog prava. Sud je morao da pokuša da tumači i primjenjuje Konvenciju na način koji je u skladu sa okvirom koji je, po međunarodnom pravu, definisao Međunarodni sud pravde. Shodno tome, nepostojanje formalne derogacije po članu 15 Konvencije nije spriječilo Sud da uzme u obzir kontekst i odredbe međunarodnog humanitarnog prava kada je tumačio i primijenio član 5 na predmet podnosioca predstavke.
Ipak, čak i u situacijama međunarodnog oružanog sukoba, mehanizmi zaštite po Konvenciji i dalje se primjenjuju, iako se tumače u kontektsu odredbi međunarodnog humanitarnog prava. Pošto se u vrijeme oružanog sukoba zajednički primjenjuju mehanizmi zaštite predviđeni međunarodnim pravom i oni predviđeni Konvencijom, potrebno je osnove za dozvoljeno lišenje slobode
propisane podstavovima (a) i (f) uklopiti, kolikogod je moguće, sa odredbama Treće i Četvrte ženevske konvencije koje se odnose na uzimanje ratnih zarobljenika i lišavanje slobode civila koji predstavljaju rizik za bezbjednost. Sud je uzeo u obzir činjenicu da lišenje slobode u mirnodobskim uslovima ne ulazi u sistem lišenja slobode uređen po članu 5 Konvencije ako se ne koristi pravo na odstupanje po članu 15. Jedino u slučajevima međunarodnog oružanog sukoba, kada se uzimanje ratnih zarobljenika i lišenje slobode civila koji predstavljaju opasnost za bezbjednost prihvata kao radnja koja se reguliše međunarodnim humanitarnim pravom, član 5 može da se tumači kao da dozvoljava vršenje tako širokih ovlašćenja.
Kao i kada je riječ o osnovama za dozvoljeno lišenje slobode izloženim u tim podstavovima, lišenje slobode u skladu sa ovlašćenjima po međunarodnom humanitarnom pravu moralo je da bude "zakonito" da bi se spriječila povreda člana 5 stav 1. To znači da lišenje slobode mora da bude u skladu sa pravilima međunarodnog humanitarnog prava i, što je najvažnije, da treba da bude u skladu sa osnovnom svrhom stava 1 člana 5, koji ima za cilj da zaštiti fizička lica od proizvoljnosti.
Kada je riječ o procesnim mehanizmima zaštite, Sud je izrazio stav da, u vezi sa lišenjem slobode tokom međunarodnog oružanog sukoba, i stavovi 2 i 4 člana 5 moraju da se tumače tako da se uzme u obzir kontekst i primjenjiva pravila međunarodnog humanitarnog prava. Članovi 43 i 78 Četvrte ženevske konvencije predvidjeli su da zarobljeništvo "mora periodično da revidira nadležni organ, ukoliko je moguće svakih šest mjeseci". Iako možda, u toku međunarodnog oružanog sukoba, nije praktično da zakonitost pritvora utvrdi nezavisan "sud" u smislu koji se generalno propisuje stavom 4 člana 5, ipak, ukoliko Strana ugovornica želi da postupi u skladu sa svojim obavezama po stavu 4 člana 5 u tom kontekstu, "nadležno tijelo" treba da obezbijedi dovoljne garancije nepristrasnosti i pravičnog postupka da bi se obezbijedila zaštita od proizvoljnosti. Štaviše, prva revizija treba da se obavi ubrzo nakon što je lice lišeno slobode, a kasnije revizije treba da se vrše često, da bi se obezbijedilo da svako lice koje ne ulazi u jednu od kategorija koje podliježu zarobljeništvu po međunarodnom humanitarnom pravu bude oslobođeno bez neprimjereno dugog čekanja. Stav 3 člana 5, međutim, nije imao primjenu u ovom predmetu jer Tarek Hassan nije bio pritvoren u skladu sa odredbama stava 1 (c) člana 5.
Razmatrajući činjenice predmeta podnosioca predstavke, Sud je bio mišljenja da su vlasti Ujedinjenog Kraljevstva imale razloga da vjeruju da Tarek Hassan, koga su britanske trupe našle naoružanog na krovu kuće njegovog brata gdje je pronađeno i drugo oružje i dokumenti koji su imali vojno obavještajnu vrijednost, može biti ili lice koje treba zatvoriti kao ratnog zarobljenika ili lice čije je zarobljavanje neophodno zbog imperativnih razloga bezbjednosti. Oba ova razloga daju legitimni osnov za privođenje i lišenje slobode po Trećoj i Četvrtoj ženevskoj konvenciji. Gotovo odmah nakon prijema u Logor Bucca, Tarek Hassan prošao je kroz detaljan pregled u vidu dva ispitivanja koja su sproveli vojno- obavještajni oficiri Sjedinjenih Država i Ujedinjenog Kraljevstva i zaključeno je da on može da se oslobodi pošto je utvrđeno da je civil koji ne predstavlja opasnost za sigurnost. Dokazi su ukazivali da je bio fizički pušten iz Logora ubrzo nakon toga.
U ovom kontekstu se čini da privođenje i lišenje slobode Tareka Hassana jeste bilo u skladu sa ovlašćenjima Ujedinjenog Kraljevstva po Trećoj i Četvrtoj ženevskoj konvenciji, i da nije bilo proizvoljno. Štaviše, u svjetlu odluke da se on oslobodi i fizičkog oslobađanja nekoliko dana nakon što je doveden u Logor, nije bilo potrebno da Sud ispituje da li je taj proces njegovog pregleda predstavljao adekvatni mehanizam zaštite od proizvoljnog lišenja slobode. I na kraju, iz
konteksta i pitanja koja su postavljena Tareku Hassanu tokom dva ispitivanja, izgleda da su njemu bili jasni razlozi zbog kojih je lišen slobode.
Zaključak: nije utvrđena povreda Konvencije (trinaest glasova naprema četiri).
(V. i Presude u predmetima Al-Skeini i drugi protiv Ujedinjenog Kraljevstva [GC], 55721/07, i Al-Jedda protiv Ujedinjenog Kraljevstva [GC], 27021/08, obje donesene 7 jula 2011. godine, Informator 143)
Preuzeto sa: https://advokat-prnjavorac.com
Hassan protiv Ujedinjenog Kraljevstva [GC] - 29750/09
Presuda 16.9.2014 (Veliko vijeće)
Član 5
Član 5 stav 1
Zakonito hapšenje ili pritvor
Zarobljeništvo u Iraku po Trećoj i Četvrtoj ženevskoj konvenciji: nije utvrđena povreda Konvencije
Član 1
Nadležnost država Odgovornost država
Teritorijalna jurisdikcija u odnosu na zarobljavanje iračkih državljanja od strane koalicije oružanih snaga u Iraku.
Činjenice – U martu 2003. godine koalicija oružanih snaga predvođena Sjedinjenim Američim Državama zauzela je Irak. Nakon zauzimanja regiona Basrah, britanska vojska počela je da hapsi visoko rangirane članove vladajuće partije Ba’ath i podnosilac predstavke, visoki funkcioner te partije sakrio se, ostavljajući za sobom svog brata Tereka da štiti njihov porodični dom u Umm Qasru. U jutro 23. aprila 2003. godine jedinica britanske vojske došla je do njihove kuće nadajući se da će tu uhapsiti podnosioca predstavke. Prema njihovom izvještaju, u kući su našli Tareka Hassana naoružanog automatskom puškom AK-47 i uhapsili ga pod sumnjom da je borac ili civil koji predstavlja rizik za sigurnost. Kasnije toga dana on je odveden u Logor Bucca, pritvorski kompleks u Iraku kojim su upravljale Sjedinjene Države. Dio logora je koristilo i Ujedinjeno Kraljevstvo za pritvor i ispitivanje pritvorenika. Nakon što su ga ispitali i predstavnici SAD i predstavnici UK, zaključeno je da Tarek Hassan nema obavještajnu vrijednost i, prema evidenciji, on je oslobođen 2. maja 2003. godine ili otprilike toga dana i ostavljen na jednom mjestu gdje su ostavljani oslobođena lica u Umm Qasri. Početkom septembra 2003. godine njegovo je tijelo otkriveno sa tragovima torture i egzekucije otprilike 700 kilometara dalje od pomenutog mjesta.
2007. godine podnosilac predstavke pokrenuo je postupak u engleskom upravnom sudu, ali je on odbačen na osnovu činjenice da je Logor Bucca bio pod kontrolom Sjedinjenih Država, a ne Ujedinjenog Kraljevstva.
U svojoj predstavci Evropskom sudu, podnosilac predstavke naveo je da su njegovog brata uhapsile i pritvorile britanske snage u Iraku i da je nakon toga pronađen mrtav u neobjašnjenim okolnostima. On se žalio po članu 5, stavovi 1, 2, 3 i 4 Konvencije da su hapšenje i pritvor bili proizvoljni i nezakoniti i da nisu postojale procesne garancije; i po članovima 2, 3 i 5 da vlasti Ujedinjenog Kraljevstva nisu sprovele istragu okolnosti lišenja slobode, zlostavljanja i smrti njegovog brata.
Pravo – Članovi 2 i 3: Nema dokaza koji bi ukazali na to da je Tarek Hassan zlostavljan dok je bio u pritvoru čime bi se javila obaveza po članu 3 da se sprovede zvanična istraga. A nije bilo ni dokaza da su vlasti Ujedinjenog Kraljevstva na bilo koji način bile neposredno ili posredno odgovorne za njegovu smrt, koja je nastupila otprilike četiri mjeseca nakon što je on oslobođen iz Logora Bucca, u udaljenom dijelu zemlje koji nije bio pod kontrolom snaga Ujedinjenog Kraljevstva. U nedostatku bilo kakvih dokaza da su lica koja su djelovala u ime Ujedinjenog Kraljevstva bila uključena u smrt Tareka Hassana, pa čak i dokaza da je smrt nastupila na teritoriji koja je bila pod kontrolom Ujedinjenog Kraljevstva, nije mogla da postoji obaveza da se sprovede istraga po članu 2.
Zaključak: predstavka je neprihvatljiva (očigledno neosnovana).
Član 5 stavovi 1, 2, 3 i 4
(a) Nadležnost
(i) Period između hapšenja od strane britanskih trupa i prijema u Logor Bucca: Tarek Hassan bio je fizički pod ovlašćenjima i kontrolom vojnika Ujedinjenog Kraljevstva i stoga je bio pod jurisdikcijom Ujedinjenog Kraljevstva. Sud je odbio argument Vlade da jurisdikcija ne treba da se primjenjuje u fazi aktivnih neprijateljstava u međunarodnom oružanom sukobu, gdje lica koja djeluju u ime Strane ugovornice djeluju na teritoriji na kojoj nisu sila okupacije i gdje postupanje države treba stoga da podliježe uslovima koji su propisani u međunarodnom humanitarnom pravu. Po mišljenju Suda, ovaj zaključak nije u skladu sa njegovom sudskom praksom i sudskom praksom Međunarodnog suda pravde koji je zauzeo stav da u takvim okolnostima treba da se primjenjuju i međunarodno pravo o ljudskim pravima i međunarodno humanitarno pravo.
(ii) Period nakon prijema u Logor Bucca: Sud nije prihvatio argument Vlade da u periodu nakon prijema Tareka Hassana u Logor Bucca treba isključiti njihovu nadležnost, jer bi to značilo da je zapravo staranje nad njim preneseno sa Ujedinjenog Kraljevstva na Sjedinjene Države. Tarek Hassan primljen je u Logor kao zarobljenik Ujedinjenog Kraljevstva. Ubrzo nakon prijema odveden je u dio logora koji je u potpunosti bio pod kontrolom snaga Ujedinjenog Kraljevstva. Po Memorandumu o razumijevanju između Ujedinjenog Kraljevstva, Sjedinjenih Država i Australijske Vlade o prenosu staranja nad pritvorenicima Ujedinjeno Kraljevstvo imalo je odgovornost za klasifikovanje pritvorenika Ujedinjenog Kraljevstva po Trećoj i Četvrtoj ženevskoj konvenciji i za odlučivanje da li oni treba da budu oslobođeni. Iako je tačno da su određeni operativni aspekti koji se odnose na pritvor Tareka Hassana u Logoru Bucca prenesene na snage Sjedinjenih Država (kao što su da im obezbijede pratnju do i od tog dijela logora i
da ih čuvaju na drugim mjestima u logoru), Ujedinjeno Kraljevstvo zadržalo je ovlašćenja i kontrolu nad svim aspektima koji su relevantni za pritužbe podnosioca predstavke po članu 5.
Tarek Hassan je zato bio u nadležnosti Ujedinjenog Kraljevstva od trenutka kada je bio uhvaćen 23. aprila 2003. godine do oslobađanja, najvjerovatnije u Umm Qasri na dan 2. maja 2003. godine.
Zaključak: Ujedinjeno Kraljevstvo bilo je nadležno (jednoglasno).
(b) Meritum: Značajne su razlike u kontekstu i u svrsi hapšenja koje se obavlja u mirnodobskim uslovima i hapšenja borca tokom oružanog sukoba. Lišenje slobode po ovlašćenjima koja su predviđena Trećom i Četvrtom ženevskom konvencijom nije u skladu ni sa jednim osnovom za lišenje slobode iz podstavova od (a) do (f) člana 5 stav 1.
Ujedinjeno Kraljevstvo nije predalo formalni zahtjev po članu 15 Konvencije (odstupanje u vanrednim okolnostima) koji bi omogućio odstupanje od obaveza koje ima po članu 5 u odnosu na operacije u Iraku. Umjesto toga Vlada je u svom podnesku tražila od Suda da ne primijeni obaveze Ujedinjenog Kraljevstva po članu 5 ili da ih na neki drugi način tumači u svjetlu ovlašćenja za lišavanje slobode koja su im na raspolaganju po međunarodnom humanitarnom pravu.
Polazište za ispitivanje Suda bilo je njegova stalna praksa tumačenja Konvencije u svjetlu člana 31 stav 3 Bečke konvencije o pravu međunarodnih ugovora iz 1969. godine koji su propisali da, kada se tumači međunarodni ugovor mora da se uzme u obzir (a) svaki kasniji sporazum između strana vezan za tumačenje međunarodnog ugovora ili za primjenu njegovih odredbi, (b) svaka kasnija praksa u primjeni međunarodnog ugovora koja utvrđuje sporazum strana u vezi sa tumačenjem tog ugovora i (c) sva relevantna pravila međunarodnog prava koja se mogu primijeniti na odnose između strana.
Što se tiče člana 31 stav 3 (a), nije bilo nikakvih kasnijih sporazuma između Strana ugovornica u vezi sa tumačenjem člana 5 u situacijama međunarodnog oružanog sukoba. Međutim, što se tiče člana 31 stav 3 (b), Sud je ranije naveo da dosljedna praksa Strana ugovornica, nakon njihovog potvrđivanja Konvencije, može da se uzme kao utvrđivanje njihovog sporazuma ne samo u vezi sa tumačenjem već i da se izmijeni tekst Konvencije. Praksa Strana ugovornica nije bila da odstupe od svojih obaveza po članu 5 da bi pritvorili lice na osnovu Treće i Četvrte ženevske konvencije tokom međunarodnog oružanog sukoba. Ta praksa bila je odraz prakse države u odnosu na Međunarodni pakt za zaštitu građanskih i političkih prava.
Što se tiče kriterijuma iz člana 31 stav 3 (c), Sud ističe da Konvencija mora da se tumači u skladu sa drugim pravilima međunarodnog prava, uključujući i pravila međunarodnog humanitarnog prava. Sud je morao da pokuša da tumači i primjenjuje Konvenciju na način koji je u skladu sa okvirom koji je, po međunarodnom pravu, definisao Međunarodni sud pravde. Shodno tome, nepostojanje formalne derogacije po članu 15 Konvencije nije spriječilo Sud da uzme u obzir kontekst i odredbe međunarodnog humanitarnog prava kada je tumačio i primijenio član 5 na predmet podnosioca predstavke.
Ipak, čak i u situacijama međunarodnog oružanog sukoba, mehanizmi zaštite po Konvenciji i dalje se primjenjuju, iako se tumače u kontektsu odredbi međunarodnog humanitarnog prava. Pošto se u vrijeme oružanog sukoba zajednički primjenjuju mehanizmi zaštite predviđeni međunarodnim pravom i oni predviđeni Konvencijom, potrebno je osnove za dozvoljeno lišenje slobode
propisane podstavovima (a) i (f) uklopiti, kolikogod je moguće, sa odredbama Treće i Četvrte ženevske konvencije koje se odnose na uzimanje ratnih zarobljenika i lišavanje slobode civila koji predstavljaju rizik za bezbjednost. Sud je uzeo u obzir činjenicu da lišenje slobode u mirnodobskim uslovima ne ulazi u sistem lišenja slobode uređen po članu 5 Konvencije ako se ne koristi pravo na odstupanje po članu 15. Jedino u slučajevima međunarodnog oružanog sukoba, kada se uzimanje ratnih zarobljenika i lišenje slobode civila koji predstavljaju opasnost za bezbjednost prihvata kao radnja koja se reguliše međunarodnim humanitarnim pravom, član 5 može da se tumači kao da dozvoljava vršenje tako širokih ovlašćenja.
Kao i kada je riječ o osnovama za dozvoljeno lišenje slobode izloženim u tim podstavovima, lišenje slobode u skladu sa ovlašćenjima po međunarodnom humanitarnom pravu moralo je da bude "zakonito" da bi se spriječila povreda člana 5 stav 1. To znači da lišenje slobode mora da bude u skladu sa pravilima međunarodnog humanitarnog prava i, što je najvažnije, da treba da bude u skladu sa osnovnom svrhom stava 1 člana 5, koji ima za cilj da zaštiti fizička lica od proizvoljnosti.
Kada je riječ o procesnim mehanizmima zaštite, Sud je izrazio stav da, u vezi sa lišenjem slobode tokom međunarodnog oružanog sukoba, i stavovi 2 i 4 člana 5 moraju da se tumače tako da se uzme u obzir kontekst i primjenjiva pravila međunarodnog humanitarnog prava. Članovi 43 i 78 Četvrte ženevske konvencije predvidjeli su da zarobljeništvo "mora periodično da revidira nadležni organ, ukoliko je moguće svakih šest mjeseci". Iako možda, u toku međunarodnog oružanog sukoba, nije praktično da zakonitost pritvora utvrdi nezavisan "sud" u smislu koji se generalno propisuje stavom 4 člana 5, ipak, ukoliko Strana ugovornica želi da postupi u skladu sa svojim obavezama po stavu 4 člana 5 u tom kontekstu, "nadležno tijelo" treba da obezbijedi dovoljne garancije nepristrasnosti i pravičnog postupka da bi se obezbijedila zaštita od proizvoljnosti. Štaviše, prva revizija treba da se obavi ubrzo nakon što je lice lišeno slobode, a kasnije revizije treba da se vrše često, da bi se obezbijedilo da svako lice koje ne ulazi u jednu od kategorija koje podliježu zarobljeništvu po međunarodnom humanitarnom pravu bude oslobođeno bez neprimjereno dugog čekanja. Stav 3 člana 5, međutim, nije imao primjenu u ovom predmetu jer Tarek Hassan nije bio pritvoren u skladu sa odredbama stava 1 (c) člana 5.
Razmatrajući činjenice predmeta podnosioca predstavke, Sud je bio mišljenja da su vlasti Ujedinjenog Kraljevstva imale razloga da vjeruju da Tarek Hassan, koga su britanske trupe našle naoružanog na krovu kuće njegovog brata gdje je pronađeno i drugo oružje i dokumenti koji su imali vojno obavještajnu vrijednost, može biti ili lice koje treba zatvoriti kao ratnog zarobljenika ili lice čije je zarobljavanje neophodno zbog imperativnih razloga bezbjednosti. Oba ova razloga daju legitimni osnov za privođenje i lišenje slobode po Trećoj i Četvrtoj ženevskoj konvenciji. Gotovo odmah nakon prijema u Logor Bucca, Tarek Hassan prošao je kroz detaljan pregled u vidu dva ispitivanja koja su sproveli vojno- obavještajni oficiri Sjedinjenih Država i Ujedinjenog Kraljevstva i zaključeno je da on može da se oslobodi pošto je utvrđeno da je civil koji ne predstavlja opasnost za sigurnost. Dokazi su ukazivali da je bio fizički pušten iz Logora ubrzo nakon toga.
U ovom kontekstu se čini da privođenje i lišenje slobode Tareka Hassana jeste bilo u skladu sa ovlašćenjima Ujedinjenog Kraljevstva po Trećoj i Četvrtoj ženevskoj konvenciji, i da nije bilo proizvoljno. Štaviše, u svjetlu odluke da se on oslobodi i fizičkog oslobađanja nekoliko dana nakon što je doveden u Logor, nije bilo potrebno da Sud ispituje da li je taj proces njegovog pregleda predstavljao adekvatni mehanizam zaštite od proizvoljnog lišenja slobode. I na kraju, iz
konteksta i pitanja koja su postavljena Tareku Hassanu tokom dva ispitivanja, izgleda da su njemu bili jasni razlozi zbog kojih je lišen slobode.
Zaključak: nije utvrđena povreda Konvencije (trinaest glasova naprema četiri).
(V. i Presude u predmetima Al-Skeini i drugi protiv Ujedinjenog Kraljevstva [GC], 55721/07, i Al-Jedda protiv Ujedinjenog Kraljevstva [GC], 27021/08, obje donesene 7 jula 2011. godine, Informator 143)
Preuzeto sa: https://advokat-prnjavorac.com
- By LegaForum