- Sat Jul 10, 2021 9:34 am
#5156
Službene novine Federacije BiH, broj 54/21
Ustavni sud Federacije Bosne i Hercegovine, odlučujući o zahtjevu Premijera Federacije Bosne i Hercegovine za ocjenu ustavnosti člana 7. i Tarifnog broja I. - Član 11. Odluke o opštinskim komunalnim taksama, na osnovu člana IV.C.3.10.(2) d) Ustava Federacije Bosne i Hercegovine, na sjednici bez javne rasprave održanoj dana 15.06.2021. godine donio je
PRESUDU
Utvrđuje se da član 7. stav 1. tačka c) i Tarifni broj I. - Član 11. Odluke o komunalnim taksama ("Službeni glasnik Opštine Doboj Jug", br.: 1/18, 3/18 i 4/18), nisu u skladu sa Ustavom Federacije Bosne i Hercegovine.
Presudu objaviti u "Službenim novinama Federacije BiH" i "Službenom glasniku Opštine Doboj Jug".
Obrazloženje 1. Podnosilac zahtjeva i predmet zahtjeva
Premijer Federacije Bosne i Hercegovine (u daljem tekstu: podnosilac zahtjeva) koristeći ovlaštenja iz člana IV.C.3.10.(2) d) Ustava Federacije Bosne i Hercegovine, podneskom broj 01-01-189-1/20, od 19.03.2020. godine, koji je zaprimljen dana 20.03.2020. godine, podnio je Ustavnom sudu Federacije Bosne i Hercegovine (u daljem tekstu: Ustavni sud Federacije) zahtjev za ocjenu ustavnosti odredaba člana 7. i Tarifnog broja I. - član 11. Odluke o komunalnim taksama (u daljem tekstu: osporene odredbe Odluke), koju je donijelo Opštinsko vijeće Opštine Doboj Jug (u daljem tekstu: donosilac osporene Odluke).
2. Stranke u postupku
Na osnovu člana 39. stav 1. Zakona o postupku pred Ustavnim sudom Federacije Bosne i Hercegovine ("Službene novine Federacije BiH", br. 6/95 i 37/03), stranke u ovom ustavno-sudskom postupku su: podnosilac zahtjeva i donosilac osporene Odluke.
3. Bitni navodi zahtjeva
Podnosilac zahtjeva navodi, da se Odlukom o komunalnim taksama propisuju komunalne takse koje plaćaju pravna i fizička lica za korištenje prava, predmeta i usluga na teritoriji Opštine Doboj Jug i utvrđuju obaveznici, visina, olakšice, rokovi i način plaćanja ovih taksi. Smatra da osporene odredbe Odluke nisu u skladu sa odredbom člana II. A 2. (1) c) Ustava Federacije Bosne i Hercegovine, kojom je jasno propisano da sva lica na teritoriji Federacije Bosne i Hercegovine uživaju jednakost pred zakonom. Suprotno Presudi Ustavnog suda Federacije, broj U-27/16 od 22.03.2017. godine, u predmetnoj Odluci se, umjesto ranijeg kriterija "djelatnosti", formalno uvodi kriterij "akumulativnosti" djelatnosti, što u konačnici nije promjena koja se morala izvršiti u smislu navedene presude. Naime, Ustavni sud Federacije, je naprijed navedenom presudom, utvrdio da Tarifni broj 3. Odluke o komunalnim taksama ("Službeni glasnik Opštine Doboj Jug", broj 4/13) nije u skladu sa Ustavom Federacije Bosne i Hercegovine, odnosno utvrđena je povreda prava na jednakost pred zakonom, obzirom da je kao jedini relevantan kriterij za propisivanje takse na natpis i firmu, opštinsko vijeće propisalo vrstu djelatnosti koju obavlja obaveznik plaćanja predmetne takse.
Analizirajući poglavlje III. Tarifni broj I. - član 11. stav A) - Grupa pravnih lica i preduzetnika prema kriterijima akumulativnosti - I grupa pravnih i fizičkih lica, predmetne Odluke o komunalnim taksama, može se vidjeti da je definisan iznos takse za djelatnost pravnih lica koja se bave, na primjer, distribucijom električne energije, a koji je identičan utvrđenom iznosu prema ranijoj Odluci o komunalnim taksama, čije odredbe nisu u skladu sa Ustavom Federacije Bosne i Hercegovine, a koje odredbe je trebalo izmijeniti u skladu sa navedenom presudom Ustavnog suda Federacije. Imajući u vidu naprijed izloženo, može se konstatovati da Presuda Ustavnog suda Federacije, broj U-27/16 od 22.03.2017. godine, nije suštinski primijenjena prilikom donošenja nove Odluke o komunalnim taksama. Očigledno se radi o formalnoj izmjeni, jer je zadržan i primijenjen neustavan kriterij čime se došlo do identičnog utvrđenog iznosa komunalne takse. Ističe, da Ustavni sud Federacije, naglašava kroz svoje presude da se sve djelatnosti moraju tretirati identično, a ne različito prilikom određivanja visine komunalne takse. Međutim, unutar grupe A - Grupa pravnih lica i preduzetnika prema kriterijima akumulativnosti - I grupa pravnih i fizičkih lica Odluke o komunalnim taksama, propisan je diferenciran iznos takse za različite djelatnosti, te se godišnji iznos takse kreće od 750,00 KM do 5.000,00 KM za I (gradsku) zonu, ili od 400,00 KM do 2.000,00 KM za II (gradsku) zonu, što predstavlja nejednako tretiranje djelatnosti suprotno Ustavu Federacije Bosne i Hercegovine.
Dalje, u Odluci o komunalnim taksama uveden je kriterij "akumulativnost djelatnosti", koji je apstraktan obzirom da ne sadrži decidno pojašnjenje taksativnih kriterija koje subjekat treba ispunjavati da bi bio svrstan u navedenu grupu. Ako se kriterij "akumulativnost djelatnosti" odnosi na ekonomski pojam "akumulativnost kapitala", postavlja se pitanje transparentnosti i objektivnosti podataka, odnosno može li opštinsko vijeće uopšte raspolagati podacima o akumulativnosti kapitala koje ostvaruju pojedine djelatnosti ili je to proizvoljno definisano. Ako se misli na dobit koje ostvaruju pojedine djelatnosti, osim što je propisana visina u bitno različitim iznosima po navedenom kriteriju vrste djelatnosti proizvoljna, jer operiše sa neobjektiviziranim preduvjerenjem o finansijskoj sposobnosti obaveznika, podnosilac zahtjeva ističe da je Ustavni sud Federacije u svojim presudama više puta naglasio da je finansijska sposobnost i profit koji predmetni subjekti ostvaruju predmet oporezivanja u skladu sa postojećom zakonskom finansijskom regulativom. Dakle, prilikom plaćanja komunalne takse, nije od značaja dobit pravnog subjekta. Cijeni, da paušalna ocjena akumulativnosti djelatnosti, ne predstavlja djelovanje u skladu sa konačnim i obavezujućim stavovima Ustavnog suda Federacije. Obzirom da je metodološki neriješen kriterij akumulativnosti, nije dovoljno da opštinsko vijeće normom proizvoljno propiše akumulativnost djelatnosti, jer takva norma mora biti činjenično potvrđena statističim pokazaocima. U konkretnom slučaju, statistička analiza akumulativnosti djelatnosti ne postoji, i da postoji statistička analiza bi demantovala normu jer bi i neke druge djelatnosti bile tretirane kao visokoakumulativne. Poredeći kriterij "akumulativnosti" djelatnosti sa neustavnim kriterijem "djelatnosti" očigledno je da se kriterij "akumulativnosti" veže za različite djelatnosti, te proizvodi potpuno isti efekat, odnosno ima jednako diskriminirajuće dejstvo na obaveznike plaćanja takse kao i sam neustavni kriterij "djelatnosti". Očigledno je da se radi samo o jezičkoj sintagmi "akumulativnost djelatnosti", dok suštinski neustavan kriterij "djelatnosti" i dalje ostaje opredjeljujući i relevantan kriterij u novoj Odluci o komunalnim taksama koja se primjenjuje na teritoriji Opštine Doboj Jug. Stoga, se može zaključiti da je proizvoljno određivanje subjekata koji čine grupu pravnih lica i preduzetnika prema kriterijima akumulativnosti suprotno Ustavu Federacije Bosne i Hercegovine.
Naprijed navedeno, ima za posljedicu da se Odluka prema određenim pravnim licima, na primjer pravnim licima koja obavljaju proizvodnju i distribuciju električne energije, primjenjuje nepravično i proizvoljno, što predstavlja očitu povredu ustavom zagarantovanog prava na jednakost pred zakonom. Iz tih razloga, smatra da odredbe Odluke o komunalnim taksama nisu formulisane na osnovu adekvatnih kriterija, čime se omogućava pojava proizvoljnosti, selektivnosti i voluntarizma, kao kategorija koje eliminišu mogućnost ostvarenja ustavom zagarantovanih prava. Smatra, da Odluka o komunalnim taksama stavlja u povoljniji pravni položaj i pruža različit pravni tretman jedne kategorije obaveznika, dok drugu kategoriju obaveznika tretira na bitno drugačiji i nepovoljniji način, iako u konkretnom slučaju, ne postoji nikakvo objektivno i razumno opravdanje za takvo postupanje.
Ovakav stav i mišljenje podnosilac zahtjeva zasniva prije svega na ustaljenoj sudskoj praksi Ustavnog suda Federacije, a što se potkrepljuje mnogobrojnim presudama, kao što su presude Ustavnog suda Federacije, br. U-31/07 od 27.05.2009. godine, U-5/09 od 13.10.2009. godine, U-12/11 od 04.10.2011. godine, U-36/12 od 26.02.2012. godine, U-68/14 od 21.01.2015. godine, U-27/16 od 23.03.2017. godine, U-32/15 od 18.05.2016. godine i dr., u kojima je Ustavni sud Federacije utvrdio povredu prava na jednakost pred zakonom u svim slučajevima u kojima je kao relevantan kriterij za propisivanje takse (naknada ili poreza) na natpis i firmu, nadležno opštinsko vijeće propisalo vrstu djelatnosti koje obaveznik obavlja.
Imajući u vidu sve naprijed navedeno, podnosilac zahtjeva predlaže da Ustavni sud Federacije donese presudu kojom se utvrđuje da osporene odredbe Odluke nisu u saglasnosti sa članom II.A.2.(1) c) Ustava Federacije Bosne i Hercegovine.
4. Bitni navodi odgovora na zahtjev
Ustavni sud Federacije je dana 01.04.2020. godine, u skladu sa članom 16. Zakona o postupku pred Ustavnim sudom Federacije Bosne i Hercegovine, pozvao Opštinsko vijeće Opštine Doboj Jug, da kao druga strana u postupku, dostavi odgovor na zahtjev za ocjenu ustavnosti.
Opštinsko vijeće Opštine Doboj Jug, je dana 26.05.2020. godine dostavilo Ustavnom sudu Federacije Odgovor, broj 01-01-1-416-2/20 od 21.05.2020. godine, kao i traženu Odluku o komunalnim taksama sa njenim izmjenama. U svom odgovoru na zahtjev za ocjenu ustavnosti navode da je Opštinsko vijeće Opštine Doboj Jug postupajući po Presudi Ustavnog suda Federacije, broj U-27/16 od 22.03.2017. godine, Zaključkom broj 01-05-1-1441-9/17 od 29.12.2017. godine, usvojilo nacrt Odluke o komunalnim taksama i zadužilo Načelnika i nadležne službe da do 20.01.2018. godine provedu javnu raspravu sa građanima, vijećnicima i privrednicima. Radna grupa održala je javnu raspravu, utvrdila prijedlog Odluke o komunalnim taksama, nakon čega je Opštinsko vijeće Opštine Doboj Jug na jedanaestoj sjednici održanoj dana 06.02.2018. godine usvojilo Odluku o komunalnim taksama koja je objavljena u "Službenom glasniku Opštine Doboj Jug", broj 01/18. Također, Opštinsko vijeće Opštine Doboj Jug je na svojoj petnaestoj sjednici održanoj dana 03.07.2018. godine usvojilo Odluku o izmjeni Odluke o komunalnim taksama koja je objavljena u "Službenom glasniku Opštine Doboj Jug", broj 03/18, dok je u "Službenom glasniku Opštine Doboj Jug", broj 04/18 objavljen Zaključak o ispravci greške u štampanju. Donosilac osporene Odluke je aktom broj 02-01-4-965-1/18 od 14.09.2018. godine dostavio informaciju Ustavnom sudu Federacije o postupanju po naprijed navednoj presudi, uz koju su dostavili navedenu Odluku o komunalnim taksama sa pratećom dokumentacijom.
Dalje navode, da su u poglavlju II. Kriteriji za utvrđivanje takse za istaknutu firmu u članu 7. Odluke o komunalnim taksama, propisana tri kriterija za utvrđivanje takse, i to: status obaveznika i veličina pravnog lica, prema zonama u kojima se nalazi poslovna i druga prostorija, objekat i mjesto na kojem je istaknuta firma, te između ostalog i kriterij akumulativnosti djelatnosti pravnog ili fizičkog lica. Nadalje u članu 8. navedene Odluke definisano je razvrstavanje pravnih lica, dok su u članu 9. utvrđene zone sa ulicama. Na osnovu svih kriterija iz poglavlja II. Odluke, u poglavlju III. Tarifni broj I.- član 11. Odluke, definisani su iznosi takse. Napominju da opštinsko vijeće u skladu sa članom 13. Zakona o principima lokalne samouprave u Federaciji Bosne i Hercegovine ("Službene novine Federacije BiH", br. 49/06 i 51/09), kao organ odlučivanja jedinice lokalne samouprave u okviru svoje nadležnosti, donosi propise o taksama.
Imajući u vidu sve naprijed navedeno smatraju da su osporene odredbe Odluke u saglasnosti sa odredbama Ustava Federacije Bosne i Hercegovine.
5. Relevantno pravo A. Ustav Federacije Bosne i Hercegovine
Član II. A 2. (1) c)
Federacija će osigurati primjenu najvišeg nivoa međunarodno priznatih prava i sloboda utvrđenih u dokumentima navedenim u Aneksu ovog ustava. Posebno:
(1) Sva lica na teritoriji Federacije uživaju prava na:
c) jednakost pred zakonom;
Član IV.C.3.10.(2) d)
(2) Ustavni sud:
d) na zahtjev premijera, ili kantona, utvrđuje da li neki predloženi ili usvojeni propis koje je donijelo neko tijelo kantonalne, gradske ili opštinske vlasti u skladu sa ovim ustavom.
Član VI. 4. c)
Opštinsko vijeće:
c) donosi druge propise u izvršavanju opštinskih nadležnosti.
Amandman VIII
na Ustav Federacije Bosne i Hercegovine
Član III.1. Ustava Federacije Bosne i Hercegovine mijenja se i glasi:
"U isključivoj su nadležnosti Federacije:
d) donošenje propisa o finansijama i finansijskim institucijama Federacije i fiskalna politika Federacije,
B. Zakon o pripadnosti javnih prihoda u Federaciji Bosne i Hercegovine ("Službene novine Federacije BiH", br. 22/06, 43/08, 22/09, 35/14 i 94/15)
Član 13. stav 1. tačka c) i stav 4.
Učešće jedinica lokalne samouprave u ostalim javnim prihodima
Pored udjela u raspodjeli prihoda iz člana 6. ovog Zakona, jedinicama lokalne samouprave pripadaju i drugi javni prihodi kako slijedi:
c) naknade i takse u skladu sa propisima jedinica lokalne samouprave;
Opštinska vijeća donose propise kojima se utvrđuje visina naknada po osnovi korištenja i uređenja zemljišta, kao i visina drugih naknada, novčanih kazni i taksi u njihovoj nadležnosti.
C. Zakon o privrednim društvima ("Službene novine Federacije BiH", broj 81/15)
Član 11.
(Pojam)
(1) Firma je ime pod kojim društvo posluje.
(2) Firma se obavezno ističe na poslovnim prostorijama društva.
D. Odluka o komunalnim taksama ("Službeni glasnik Opštine Doboj Jug", br. 01/18, 03/18 i 04/18)
Član 2.
Komunalna taksa plaća se za:
a) svaku istaknutu firmu,
b) držanje, odnosno korištenje sredstava za igru (bilijar, automati, fliperi, video igre, pikado, aparati za posebne igre na sreću i sl.),
c) držanje žive muzike u ugostiteljskim objektima.
II. Kriteriji za utvrđivanje takse za istaknutu firmu
Član 7. - osporena odredba
Visina takse iz prethodnog člana utvrđuje se prema tri kriterija, i to:
a) statusu obaveznika (pravno lice ili preduzetnik) i veličini pravnog lica u smislu Zakona o računovodstvu i reviziji u Federaciji BiH (podjela na velika, srednja i mala preduzeća)
b) prema zonama u kojim se nalazi poslovna ili druga prostorija, objekat i mjesto na kojem je istaknuta firma,
c) prema kriteriju akumulativnosti djelatnosti pravnog ili fizičkog lica.
Zone iz prethodnog stava sa ulicama koje ih čine utvrđuju se članom 9. ove Odluke.
Taksa iz člana 2. tačka a) ove Odluke obračunava se i plaća na osnovu prijave koju je takseni obaveznik dužan da podnese Poreskoj ispostavi Doboj Jug.
III. Tarifni broj I. A) GRUPA PRAVNIH LICA I PREDUZETNIKA PREMA KRITERIJIMA AKUMULATIVNOSTI
Član 11. - osporena odredba
NAZIV DJELATNOSTI PRAVNIH LICA
ŠIFRA DJELATNOSTI
ZONE
IZNOS TAKSE
Pravna lica
Fizička lica
I GRUPA PRAVNIH I FIZIČKIH LICA
Lutrija, igre na sreću, sportske kladionice
92,00
I zona
5.000,00
II zona
2.000,00
Telekomunikacije, telefonske, internet, ktv i satelitske usluge
61
I zona
4.000,00
II zona
3.000,00
Distribucija električne energije
35.1
I zona
4.000,00
II zona
3.000,00
Proizvodnja električne energije
35.1
I zona
2.000,00
II zona
1.000,00
Trgovina naftom, naftnim derivatima i plinom (za jednu pumpu)
46.71
47.3
I zona
4.000,00
II zona
2.000,00
Trgovina naftom, naftnim derivatima i plinom (za dvije pumpe)
46.71
47.3
I zona
5.000,00
II zona
3.000,00
Trgovina naftom, naftnim derivatima i plinom (za tri i više pumpe)
46.71
47.3
I zona
6.000,00
II zona
4.000,00
PTT saobraćaj
53.1
I zona
4.000,00
II zona
3.000,00
Banke, Osiguranja i finansijske organizacije
64
65
66
I zona
1.700,00
II zona
1.200,00
Po svakom bankomatu banaka
64
I zona
750,00
II zona
400,00
II GRUPA PRAVNIH I FIZIČKIH LICA
Ugostiteljski objekti tipa hotel, bar, noćni bar, disko klub, disko bar
55.10
I zona
1.500,00
800,00
II zona
1.000,00
600,00
Ugostiteljski objekti tipa motel, pansion, sobe za iznajmljivanje, apartman, prenoćište i dr. objekti za smještaj gostiju
55.90
I zona
1.300,00
600,00
II zona
1.000,00
500,00
Ugostiteljski objekti tipa restoran, gostionica, krčma, konoba, picerija, bufet, pivnica, bistro, kafana, cafe bar
56.10
I zona
1.000,00
600,00
II zona
800,00
300,00
Ugostiteljski objekti tipa zdravljak, mliječni restoran, ćevabdžinica, aščinica, burekdžinica, objekat brze prehrane, kafe slastičarna, kantina, catering
56.10
I zona
800,00
400,00
II zona
500,00
300,00
Vanjska trgovina i trgovina na veliko
46.
I zona
1.500,00
II zona
1.000,00
Trgovina automobilima i motornim vozilima lake kategorije
45.11
I zona
1.000,00
400,00
II zona
800,00
200,00
Trgovina ostalim motornim vozilima
45.19
I zona
1.000,00
400,00
II zona
800,00
400,00
Trgovina na malo tipa mini market, super market i hiper market
47.11
I zona
1.500,00
II zona
1.000,00
Trgovina na malo tipa klasična prodavnica, samoposluga, drakstor, butik
47.11
I zona
1.000,00
300,00
II zona
800,00
200,00
Trgovina na malo koja se obavlja u ostalim prodajnim mjestima, kiosk, pokretna prodavnica
47
I zona
900,00
300,00
II zona
500,00
200,00
Trgovina na malo - tezga na pijaci
47.82, 47.89
I zona
300,00
50,00
II zona
200,00
30,00
Intelektualne usluge, advokatske usluge, usluge notara
69.10
I zona
1.000,00
600,00
II zona
800,00
400,00
Intelektualne usluge: računovodstveno-knjigovodstvene, RTV stanice, dopisništva, posredničke, turističke, projektovanje, promet nekretnina, prevodilačke i ostale nepomenute intelektualne usluge
69.20, 68.31, 71.11, 79.11
I zona
900,00
400,00
II zona
700,00
300,00
Usluge iz oblasti zdravstva: bolnice, domovi zdravlja, poliklinike, stomatološke ordinacije, apoteke i zdravstvena zaštita
47.73, 86.10, 86,22, 86.23,86.90
I zona
1.100,00
400,00
II zona
800,00
300,00
Javna komunalna djelatnost
36.00
I zona
800,00
II zona
400,00
Pogrebna i komunalna djelatnost
I zona
1.000,00
300,00
II zona
800,00
200,00
Uslužne djelatnosti: instalateri, keramičari, podopolagački radovi, frizerski i kozmetički saloni, automehaničari, autipraonica
43.22, 4321
43.33, 45.20, 96.02
I zona
800,00
100,00
II zona
500,00
50,00
Građevinske firme
41.20, 42.11
I zona
1.000,00
400,00
II zona
800,00
300,00
Proizvodne djelatnosti, proizvodnja u svima granama privrede
10
16.23, 31.01
I zona
500,00
200,00
II zona
400,00
100,00
Ostale nespomenute djelatnosti
I zona
800,00
250,00
II zona
600,00
150,00
Prijevoz robe i stvari
49.41
I zona
1.300,00
300,00
II zona
1.000,00
200,00
Prijevoz putnika - linijski
49.31
I zona
1.500,00
II zona
1.000,00
Prijevoz putnika - taksi
49.32
I zona
400,00
100,00
II zona
300,00
50,00
Prilikom obračuna komunalne takse kao jedan od kriterija primjenjivati će se i veličina pravnog lica kako slijedi:
a) Velika preduzeća 100%
b) Srednja preduzeća 85%, i
c) Mala preduzeća 70%
I. Tarifni broj 2
Član 12. stav 1.
Za držanje sredstava za igru (bilijar, karte za igru, fliperi, automati, video igre i aparati za posebne igre na sreću) plaća se godišnje po jednom komadu, aparatu, odnosno predmetu 300,00 KM.
II. Tarifni broj 3
Član 13. st.1. i 2.
Za držanje muzike uživo, koncerte, scenske nastupe i sl. plaća se: 300 KM po svakom nastupu za estradne umjetnike i druge izvođače koji su u prethodnoj godini ostvarili dohodak u iznosu većem od 5.000 KM po godišnjoj prijavi poreza na dohodak (GPD-105l).
U slučajevima kad je dohodak iz prethodnog stava u manjem iznosu od 5.000,00 KM iznos takse po svakom nastupu je 150,00 KM.
E. Sudska praksa Ustavnog suda Federacije
Presuda Ustavnog suda Federacije, broj U-26/16 od 22.03.2017. godine ("Službene novine Federacije BiH", broj 38/17), Presuda Ustavnog suda Federacije, broj U-27/16 od 22.03.2017. godine ("Službene novine Federacije BiH", broj 40/17), Presuda Ustavnog suda Federacije, broj U-15/19, od 18.06.2019. godine ("Službene novine Federacije BiH", broj 48/19), i dr.
6. Činjenično stanje i stav Ustavnog suda Federacije
Ustavni sud Federacije je utvrdio da u konkretnom predmetu nema činjeničnih pitanja koje bi bilo potrebno neposredno razjasniti na javnoj raspravi, pa je u skladu sa članom 13. stav 1. Poslovnika Ustavnog suda Federacije Bosne i Hercegovine ("Službene novine Federacije BiH", br.: 40/10 i 18/16) održao sjednicu Suda bez javne rasprave na kojoj je razmotrio osporene odredbe Odluke, činjenice koje proizilaze iz zahtjeva, odgovora na zahtjev, te cjelokupnu dokumentaciju u spisu predmeta. Na toj osnovi, a uzimajući u obzir relevantne odredbe Ustava Federacije Bosne i Hercegovine, zakona Federacije Bosne i Hercegovine i praksu ovog suda, utvrđeno je kako slijedi u nastavku.
Podnosilac zahtjeva je u smislu člana IV.C.3.10.(2) d) Ustava Federacije Bosne i Hercegovine, lice ovlašteno za podnošenje ovog zahtjeva.
Opštinsko vijeće Opštine Doboj Jug je na sjednici održanoj dana 06.02.2018. godine, donijelo Odluku o komunalnim taksama, kojom su propisane komunalne takse koje plaćaju pravna i fizička lica za korištenje prava, predmeta i usluga na teritoriji Opštine Doboj Jug i utvrđeno ko su takseni obaveznici. Tu su i odredbe o visini takse, olakšicama, rokovima i načinu plaćanja ovih taksi. Polazeći od navedenih ustavnih i zakonskih odredbi može se utvrditi da je Opštinsko vijeće Opštine Doboj Jug ovlašteno donositi propise o uvođenju naknada i taksi na svom području, pa iz tih razloga postoji ustavni i zakonski osnov za donošenje navedene Odluke. Članom 7. stav 1. Odluke o komunalnim taksama utvrđena su tri kriterija za određivanje visine takse za istaknutu firmu, i to: kategorija obaveznika (pravno lice ili preduzetnik) i veličina pravnog lica u smislu Zakona o računovodstvu i reviziji u Federaciji Bosne i Hercegovine ("Službene novine Federacije BiH", broj 83/09 - podjela na velika, srednja i mala preduzeća), zone u kojim se nalazi poslovna ili druga prostorija, objekat i mjesto na kojem je istaknuta firma i kriterij "akumulativnosti djelatnosti" obaveznika. U poglavlju III. Tarifni broj I. - član 11. stav 1. Odluke o komunalnim taksama, tabelarno su prikazani i definisani iznosi takse za pravna i fizička lica, ali u istoj odredbi nije precizno navedeno da se radi o taksi na istaknutu firmu. Međutim, sistematsko tumačenje navedene odredbe na to nesumnjivo ukazuje.
Naime, odredbom člana 2. Odluke propisano je da se komunalna taksa plaća za svaku istaknutu firmu, za držanje odnosno korištenje sredstava za igru, te za "držanje žive muzike u ugostiteljskim objektima". Kako je visina takse za držanje sredstava za igru propisana tarifnim brojem 2, odnosno članom 12., a visina takse za "držanje žive muzike u ugostiteljskim objektima" tarifnim brojem 3 odnosno članom 13., Odluke, ne može biti nikakve sumnje da se tarifni broj 1, odnosno član 11. odnose na taksu za istaknutu firmu. Pritom se kao kriteriji za utvrđivanje visine te takse, a što je vidljivo iz tabelarnog prikaza, koriste: djelatnost obaveznika, kategorija obaveznika (fizičko ili pravno lice) i zona u kojoj je firma istaknuta, dok je izvan tabele propisano da će se prilikom obračuna takse za pravna lica dodatno primjenjivati i korektivni kriterij prema njihovoj veličini i to tako što će srednja preduzeća imati odbitak od 15%, a mala preduzeća odbitak od 30%.
Podnosilac zahtjeva osporava član 7. i Tarifni broj I. odnosno član 11. Odluke o komunalnim taksama. Evidentno je međutim, da cjelokupna njegova argumentacija upućuje na osporavanje kriterija "akumulativnosti djelatnosti" koji je naveden u članu 7. stav 1. tačka c) i Tarifnom broju I. odnosno članu 11. Odluke o komunalnim taksama. Dakle, podnosilac zahtjeva ni u jednom dijelu zahtjeva ne iznosi razloge na osnovu kojih bi osporavao ostale kriterije za određivanje visine komunalne takse na istaknutu firmu koji su navedeni u članu 7. stav 1. tačka a) i b) i članu 7. stav 2. Odluke o komunalnim taksama (status obaveznika, veličina pravnog lica i zone), niti za to pruža bilo kakve argumente. Iz svega navedenog se sa sigurnošću može zaključiti da on iste i ne osporava, te Ustavni sud Federacije o njima nije raspravljao. Također, Sud nije raspravljao ni o odredbi stava 2. člana 7. Odluke o komunalnim taksama iz razloga što se tom odredbom propisuje način obračuna i plaćanja takse.
Na osnovu naprijed navedenog utvrđuje se, da se relevantne činjenice za odlučivanje u ovom ustavnosudskom predmetu odnose na pitanje da li je "akumulativnost djelatnosti" pravnog ili fizičkog lica relevantan i objektivan kriterij za propisivanje različite visine komunalne takse na istaknutu firmu, te da li su u tom dijelu osporene odredbe Odluke u skladu sa odredbama člana II.A.2.(1) c) Ustava Federacije Bosne i Hercegovine, kojom se garantuje pravo na jednakost pred zakonom.
Članom 7. stav 1. tačka c) Odluke o komunalnim taksama, kao kriterij za utvrđivanje visine komunalne takse na istaknutu firmu određuje se kriterij "akumulativnosti djelatnosti" pravnog ili fizičkog lica, te iz iste nesumnjivo prozilazi da visina komunalne takse za istaknutu firmu zavisi od pretpostavljenog stepena akumulativnosti odnosno profitabilnosti koji donosilac Odluke, po vlastitom nahođenju, pripisuje pojedinim djelatnostima koje obaveznici komunalne takse obavljaju. Izraz "akumulativnost djelatnosti" vjerovatno bi trebalo da uvjeri kako kriterij za visinu takse nije sama vrsta djelatnost obaveznika, već je to "akumulativnost djelatnosti". To je međutim logički neodrživo.
Ako različite djelatnosti imaju različitu akumulativnost (uvećavanje, prikupljanje dobiti odnosno rast profita), pa se na osnovu te pretpostavljene akumulativnosti utvrđuje visina takse na istaknutu firmu, onda je prividno visina takse zavisna o akumulativnosti, a ne vrsti djelatnosti. Ali, kako akumulativnost neposredno zavisi o tome koju djelatnost koji od obaveznika obavlja, moguć je samo jedan logički ispravan zaključak: visina takse i dalje zavisi od vrste djelatnosti.
Jedini učinak akumulativnosti u ovom kontekstu koji bi se razumno mogao prihvatiti jeste da se objektivno utvrđena niska akumulativnost nekih privrednih djelatnosti koristi kao osnov za taksene olakšice ili oslobađanje od takse, kako bi se očuvale neke djelatnosti kojima prijeti nestanak, a za koje postoji poseban društveni interes (najčešći primjer: stari zanati), no to ovdje evidentno nije slučaj.
Također, iz tabelarne razrade koja je prikazana u Tarifnom broju I. - člana 11. stav 1. Odluke o komunalnim taksama zaključuje se da su pravna i fizička lica kao obaveznici plaćanja komunalne takse primarno razvrstani prema vrsti djelatnosti koju obavljaju, dok su zone, u kojima obaveznici komunalne takse obavljaju svoju djelatnost navedene kao supsidijarni, korektivni kriterij. Kada je u pitanju "akumulativnost djelatnosti", uz ono što je o tome već rečeno u prethodnom paragrafu, treba dodati i to da je Ustavni sud Federacije u brojnim ranijim presudama već utvrdio da je finansijska sposobnost i profit koji predmetni subjekti ostvaruju predmet oporezivanja u skladu sa postojećom zakonskom finansijskom odnosno fiskalnom regulativom. To je podatak koji se ne pretpostavlja, već se, na osnovu objektivnih matematičkih parametara precizno utvrđuje za svakog poreskog obaveznika i to periodično.
Iz naprijed navedenog, a imajući u vidu bogatu praksu Ustavnog suda Federacije djelatnost, bila ona akumulativna ili ne, ne može biti kriterij za određivanje različite visine komunalne takse na istaknutu firmu. Ovdje treba podsjetiti, da je Ustavni sud Federacije do sada donio dvije presude koje su se odnosile na Odluku o komunalnim taksama koja se primjenjuje na području Opštine Doboj Jug, i to Presuda, broj U-66/13, od 01.04.2014. godine ("Službene novine Federacije BiH", broj 31/14) i Presuda broj U-27/16, od 22.03.2017. godine.
Evidentno je da je i nakon donošenja navedenih presuda ovog suda, u važećoj Odluci o komunalnim taksama koje se plaćaju na području Opštine Doboj Jug, djelatnost obaveznika ostala primarno relevantan kriterij za određivanje visine komunalne takse na istaknutu firmu. Korištenje izraza "akumulativnost djelatnosti" umjesto "djelatnost" u tome pogledu ništa ne mijenja. Diskriminacija učinjena po tom osnovu, ne uklanja se diferenciranjem visine takse po opštinskim zonama, niti procentualnim korekcijama po osnovu veličine preduzeća. Obaveznici takse će u sve tri zone i dalje plaćati taksu u različitom iznosu s obzirom na djelatnost koju obavljaju, samo će apsolutni iznosi u drugoj zoni biti niži od onih u prvoj. Isto vrijedi i za korekciju po veličini preduzeća: tačno je da će srednja i mala preduzeća plaćati manji iznos takse od velikih, a mala pritom manje od srednjih, ali unutar istog razreda po veličini, iznos takse i dalje će se razlikovati zavisno o djelatnosti preduzeća.
Imajući u vidu navedeno činjenično stanje, Ustavni sud Federacije smatra da u ovom predmetu treba odlučiti oslanjajući se na stajalište koje je taj sud iskazao u brojnim presudama u kojima se odlučivalo o komunalnim taksama, a po kojem djelatnost ne može biti relevantan i objektivan kriterij za propisivanje različite visine komunalne takse na istaknutu firmu. To bi mogli biti neki drugi kriteriji fokusirani na samu istaknutu firmu, npr. vrsta i veličina obilježja odnosno natpisa (dimenzije, zapremljeni prostor, naročita tehnika prikaza (vizuelni i audio efekti) i sl. Objektivan kriterij su i područja/zone opštine ili grada gdje se djelatnost obavlja, pod uslovom da se paralelno ne koristi kriterij djelatnosti.
Ne treba zaboraviti da isticanjem firme privredni subjekti ispunjavaju obavezu iz člana 11. Zakona o privrednim društvima ("Službene novine Federacije BiH", broj 81/15) i to o svom trošku, pri čemu opština ne pruža nikakvu konkretnu protuuslugu, što je elementarni uslov za naplatu takse. Šta više, isticanje firme privrednih subjekata u krajnjoj liniji podstiče obavljanje privredne djelatnosti na području opštine, a time posredno utječe i na povećanje njenih prihoda. Pravna i fizička lica koja obavljaju djelatnost na osnovu odobrenja nadležnog organa dužna su na vidnom mjestu svih prostorija gdje obavljaju djelatnost istaknuti naziv firme, bez obzira na vrstu djelatnosti kojom se bave, te bez obzira na to je li ta djelatnost nisko ili visoko akumulativna.
S obzirom na to da je u konkretnom slučaju visina komunalne takse primarno determinisana vrstom djelatnosti, kako je to i obrazloženo, Ustavni sud Federacije smatra, da odredbe člana 7. stav 1. tačka c) i Tarifnog broja I - člana 11. Odluke o komunalnim taksama povrjeđuju garanciju prava na jednakost pred zakonom utvrđenu odredbom člana II.A.2.(1) c) Ustava Federacije Bosne i Hercegovine.
Iz svega navedenog, odlučeno je kao u izreci ove presude.
Ovu presudu Ustavni sud Federacije donio je jednoglasno u sastavu: dr. sc. Kata Senjak, Predsjednica suda, Vesna Budimir, Mirjana Čučković, Aleksandra Martinović i prof. Dr. Edin Muminović, sudije Suda.
Broj U-8/20
15. juna 2021. godine
Sarajevo
Predsjednica
Ustavnog suda Federacije
Bosne i Hercegovine
Dr. sc. Kata Senjak, s. r.
Ustavni sud Federacije Bosne i Hercegovine, odlučujući o zahtjevu Premijera Federacije Bosne i Hercegovine za ocjenu ustavnosti člana 7. i Tarifnog broja I. - Član 11. Odluke o opštinskim komunalnim taksama, na osnovu člana IV.C.3.10.(2) d) Ustava Federacije Bosne i Hercegovine, na sjednici bez javne rasprave održanoj dana 15.06.2021. godine donio je
PRESUDU
Utvrđuje se da član 7. stav 1. tačka c) i Tarifni broj I. - Član 11. Odluke o komunalnim taksama ("Službeni glasnik Opštine Doboj Jug", br.: 1/18, 3/18 i 4/18), nisu u skladu sa Ustavom Federacije Bosne i Hercegovine.
Presudu objaviti u "Službenim novinama Federacije BiH" i "Službenom glasniku Opštine Doboj Jug".
Obrazloženje 1. Podnosilac zahtjeva i predmet zahtjeva
Premijer Federacije Bosne i Hercegovine (u daljem tekstu: podnosilac zahtjeva) koristeći ovlaštenja iz člana IV.C.3.10.(2) d) Ustava Federacije Bosne i Hercegovine, podneskom broj 01-01-189-1/20, od 19.03.2020. godine, koji je zaprimljen dana 20.03.2020. godine, podnio je Ustavnom sudu Federacije Bosne i Hercegovine (u daljem tekstu: Ustavni sud Federacije) zahtjev za ocjenu ustavnosti odredaba člana 7. i Tarifnog broja I. - član 11. Odluke o komunalnim taksama (u daljem tekstu: osporene odredbe Odluke), koju je donijelo Opštinsko vijeće Opštine Doboj Jug (u daljem tekstu: donosilac osporene Odluke).
2. Stranke u postupku
Na osnovu člana 39. stav 1. Zakona o postupku pred Ustavnim sudom Federacije Bosne i Hercegovine ("Službene novine Federacije BiH", br. 6/95 i 37/03), stranke u ovom ustavno-sudskom postupku su: podnosilac zahtjeva i donosilac osporene Odluke.
3. Bitni navodi zahtjeva
Podnosilac zahtjeva navodi, da se Odlukom o komunalnim taksama propisuju komunalne takse koje plaćaju pravna i fizička lica za korištenje prava, predmeta i usluga na teritoriji Opštine Doboj Jug i utvrđuju obaveznici, visina, olakšice, rokovi i način plaćanja ovih taksi. Smatra da osporene odredbe Odluke nisu u skladu sa odredbom člana II. A 2. (1) c) Ustava Federacije Bosne i Hercegovine, kojom je jasno propisano da sva lica na teritoriji Federacije Bosne i Hercegovine uživaju jednakost pred zakonom. Suprotno Presudi Ustavnog suda Federacije, broj U-27/16 od 22.03.2017. godine, u predmetnoj Odluci se, umjesto ranijeg kriterija "djelatnosti", formalno uvodi kriterij "akumulativnosti" djelatnosti, što u konačnici nije promjena koja se morala izvršiti u smislu navedene presude. Naime, Ustavni sud Federacije, je naprijed navedenom presudom, utvrdio da Tarifni broj 3. Odluke o komunalnim taksama ("Službeni glasnik Opštine Doboj Jug", broj 4/13) nije u skladu sa Ustavom Federacije Bosne i Hercegovine, odnosno utvrđena je povreda prava na jednakost pred zakonom, obzirom da je kao jedini relevantan kriterij za propisivanje takse na natpis i firmu, opštinsko vijeće propisalo vrstu djelatnosti koju obavlja obaveznik plaćanja predmetne takse.
Analizirajući poglavlje III. Tarifni broj I. - član 11. stav A) - Grupa pravnih lica i preduzetnika prema kriterijima akumulativnosti - I grupa pravnih i fizičkih lica, predmetne Odluke o komunalnim taksama, može se vidjeti da je definisan iznos takse za djelatnost pravnih lica koja se bave, na primjer, distribucijom električne energije, a koji je identičan utvrđenom iznosu prema ranijoj Odluci o komunalnim taksama, čije odredbe nisu u skladu sa Ustavom Federacije Bosne i Hercegovine, a koje odredbe je trebalo izmijeniti u skladu sa navedenom presudom Ustavnog suda Federacije. Imajući u vidu naprijed izloženo, može se konstatovati da Presuda Ustavnog suda Federacije, broj U-27/16 od 22.03.2017. godine, nije suštinski primijenjena prilikom donošenja nove Odluke o komunalnim taksama. Očigledno se radi o formalnoj izmjeni, jer je zadržan i primijenjen neustavan kriterij čime se došlo do identičnog utvrđenog iznosa komunalne takse. Ističe, da Ustavni sud Federacije, naglašava kroz svoje presude da se sve djelatnosti moraju tretirati identično, a ne različito prilikom određivanja visine komunalne takse. Međutim, unutar grupe A - Grupa pravnih lica i preduzetnika prema kriterijima akumulativnosti - I grupa pravnih i fizičkih lica Odluke o komunalnim taksama, propisan je diferenciran iznos takse za različite djelatnosti, te se godišnji iznos takse kreće od 750,00 KM do 5.000,00 KM za I (gradsku) zonu, ili od 400,00 KM do 2.000,00 KM za II (gradsku) zonu, što predstavlja nejednako tretiranje djelatnosti suprotno Ustavu Federacije Bosne i Hercegovine.
Dalje, u Odluci o komunalnim taksama uveden je kriterij "akumulativnost djelatnosti", koji je apstraktan obzirom da ne sadrži decidno pojašnjenje taksativnih kriterija koje subjekat treba ispunjavati da bi bio svrstan u navedenu grupu. Ako se kriterij "akumulativnost djelatnosti" odnosi na ekonomski pojam "akumulativnost kapitala", postavlja se pitanje transparentnosti i objektivnosti podataka, odnosno može li opštinsko vijeće uopšte raspolagati podacima o akumulativnosti kapitala koje ostvaruju pojedine djelatnosti ili je to proizvoljno definisano. Ako se misli na dobit koje ostvaruju pojedine djelatnosti, osim što je propisana visina u bitno različitim iznosima po navedenom kriteriju vrste djelatnosti proizvoljna, jer operiše sa neobjektiviziranim preduvjerenjem o finansijskoj sposobnosti obaveznika, podnosilac zahtjeva ističe da je Ustavni sud Federacije u svojim presudama više puta naglasio da je finansijska sposobnost i profit koji predmetni subjekti ostvaruju predmet oporezivanja u skladu sa postojećom zakonskom finansijskom regulativom. Dakle, prilikom plaćanja komunalne takse, nije od značaja dobit pravnog subjekta. Cijeni, da paušalna ocjena akumulativnosti djelatnosti, ne predstavlja djelovanje u skladu sa konačnim i obavezujućim stavovima Ustavnog suda Federacije. Obzirom da je metodološki neriješen kriterij akumulativnosti, nije dovoljno da opštinsko vijeće normom proizvoljno propiše akumulativnost djelatnosti, jer takva norma mora biti činjenično potvrđena statističim pokazaocima. U konkretnom slučaju, statistička analiza akumulativnosti djelatnosti ne postoji, i da postoji statistička analiza bi demantovala normu jer bi i neke druge djelatnosti bile tretirane kao visokoakumulativne. Poredeći kriterij "akumulativnosti" djelatnosti sa neustavnim kriterijem "djelatnosti" očigledno je da se kriterij "akumulativnosti" veže za različite djelatnosti, te proizvodi potpuno isti efekat, odnosno ima jednako diskriminirajuće dejstvo na obaveznike plaćanja takse kao i sam neustavni kriterij "djelatnosti". Očigledno je da se radi samo o jezičkoj sintagmi "akumulativnost djelatnosti", dok suštinski neustavan kriterij "djelatnosti" i dalje ostaje opredjeljujući i relevantan kriterij u novoj Odluci o komunalnim taksama koja se primjenjuje na teritoriji Opštine Doboj Jug. Stoga, se može zaključiti da je proizvoljno određivanje subjekata koji čine grupu pravnih lica i preduzetnika prema kriterijima akumulativnosti suprotno Ustavu Federacije Bosne i Hercegovine.
Naprijed navedeno, ima za posljedicu da se Odluka prema određenim pravnim licima, na primjer pravnim licima koja obavljaju proizvodnju i distribuciju električne energije, primjenjuje nepravično i proizvoljno, što predstavlja očitu povredu ustavom zagarantovanog prava na jednakost pred zakonom. Iz tih razloga, smatra da odredbe Odluke o komunalnim taksama nisu formulisane na osnovu adekvatnih kriterija, čime se omogućava pojava proizvoljnosti, selektivnosti i voluntarizma, kao kategorija koje eliminišu mogućnost ostvarenja ustavom zagarantovanih prava. Smatra, da Odluka o komunalnim taksama stavlja u povoljniji pravni položaj i pruža različit pravni tretman jedne kategorije obaveznika, dok drugu kategoriju obaveznika tretira na bitno drugačiji i nepovoljniji način, iako u konkretnom slučaju, ne postoji nikakvo objektivno i razumno opravdanje za takvo postupanje.
Ovakav stav i mišljenje podnosilac zahtjeva zasniva prije svega na ustaljenoj sudskoj praksi Ustavnog suda Federacije, a što se potkrepljuje mnogobrojnim presudama, kao što su presude Ustavnog suda Federacije, br. U-31/07 od 27.05.2009. godine, U-5/09 od 13.10.2009. godine, U-12/11 od 04.10.2011. godine, U-36/12 od 26.02.2012. godine, U-68/14 od 21.01.2015. godine, U-27/16 od 23.03.2017. godine, U-32/15 od 18.05.2016. godine i dr., u kojima je Ustavni sud Federacije utvrdio povredu prava na jednakost pred zakonom u svim slučajevima u kojima je kao relevantan kriterij za propisivanje takse (naknada ili poreza) na natpis i firmu, nadležno opštinsko vijeće propisalo vrstu djelatnosti koje obaveznik obavlja.
Imajući u vidu sve naprijed navedeno, podnosilac zahtjeva predlaže da Ustavni sud Federacije donese presudu kojom se utvrđuje da osporene odredbe Odluke nisu u saglasnosti sa članom II.A.2.(1) c) Ustava Federacije Bosne i Hercegovine.
4. Bitni navodi odgovora na zahtjev
Ustavni sud Federacije je dana 01.04.2020. godine, u skladu sa članom 16. Zakona o postupku pred Ustavnim sudom Federacije Bosne i Hercegovine, pozvao Opštinsko vijeće Opštine Doboj Jug, da kao druga strana u postupku, dostavi odgovor na zahtjev za ocjenu ustavnosti.
Opštinsko vijeće Opštine Doboj Jug, je dana 26.05.2020. godine dostavilo Ustavnom sudu Federacije Odgovor, broj 01-01-1-416-2/20 od 21.05.2020. godine, kao i traženu Odluku o komunalnim taksama sa njenim izmjenama. U svom odgovoru na zahtjev za ocjenu ustavnosti navode da je Opštinsko vijeće Opštine Doboj Jug postupajući po Presudi Ustavnog suda Federacije, broj U-27/16 od 22.03.2017. godine, Zaključkom broj 01-05-1-1441-9/17 od 29.12.2017. godine, usvojilo nacrt Odluke o komunalnim taksama i zadužilo Načelnika i nadležne službe da do 20.01.2018. godine provedu javnu raspravu sa građanima, vijećnicima i privrednicima. Radna grupa održala je javnu raspravu, utvrdila prijedlog Odluke o komunalnim taksama, nakon čega je Opštinsko vijeće Opštine Doboj Jug na jedanaestoj sjednici održanoj dana 06.02.2018. godine usvojilo Odluku o komunalnim taksama koja je objavljena u "Službenom glasniku Opštine Doboj Jug", broj 01/18. Također, Opštinsko vijeće Opštine Doboj Jug je na svojoj petnaestoj sjednici održanoj dana 03.07.2018. godine usvojilo Odluku o izmjeni Odluke o komunalnim taksama koja je objavljena u "Službenom glasniku Opštine Doboj Jug", broj 03/18, dok je u "Službenom glasniku Opštine Doboj Jug", broj 04/18 objavljen Zaključak o ispravci greške u štampanju. Donosilac osporene Odluke je aktom broj 02-01-4-965-1/18 od 14.09.2018. godine dostavio informaciju Ustavnom sudu Federacije o postupanju po naprijed navednoj presudi, uz koju su dostavili navedenu Odluku o komunalnim taksama sa pratećom dokumentacijom.
Dalje navode, da su u poglavlju II. Kriteriji za utvrđivanje takse za istaknutu firmu u članu 7. Odluke o komunalnim taksama, propisana tri kriterija za utvrđivanje takse, i to: status obaveznika i veličina pravnog lica, prema zonama u kojima se nalazi poslovna i druga prostorija, objekat i mjesto na kojem je istaknuta firma, te između ostalog i kriterij akumulativnosti djelatnosti pravnog ili fizičkog lica. Nadalje u članu 8. navedene Odluke definisano je razvrstavanje pravnih lica, dok su u članu 9. utvrđene zone sa ulicama. Na osnovu svih kriterija iz poglavlja II. Odluke, u poglavlju III. Tarifni broj I.- član 11. Odluke, definisani su iznosi takse. Napominju da opštinsko vijeće u skladu sa članom 13. Zakona o principima lokalne samouprave u Federaciji Bosne i Hercegovine ("Službene novine Federacije BiH", br. 49/06 i 51/09), kao organ odlučivanja jedinice lokalne samouprave u okviru svoje nadležnosti, donosi propise o taksama.
Imajući u vidu sve naprijed navedeno smatraju da su osporene odredbe Odluke u saglasnosti sa odredbama Ustava Federacije Bosne i Hercegovine.
5. Relevantno pravo A. Ustav Federacije Bosne i Hercegovine
Član II. A 2. (1) c)
Federacija će osigurati primjenu najvišeg nivoa međunarodno priznatih prava i sloboda utvrđenih u dokumentima navedenim u Aneksu ovog ustava. Posebno:
(1) Sva lica na teritoriji Federacije uživaju prava na:
c) jednakost pred zakonom;
Član IV.C.3.10.(2) d)
(2) Ustavni sud:
d) na zahtjev premijera, ili kantona, utvrđuje da li neki predloženi ili usvojeni propis koje je donijelo neko tijelo kantonalne, gradske ili opštinske vlasti u skladu sa ovim ustavom.
Član VI. 4. c)
Opštinsko vijeće:
c) donosi druge propise u izvršavanju opštinskih nadležnosti.
Amandman VIII
na Ustav Federacije Bosne i Hercegovine
Član III.1. Ustava Federacije Bosne i Hercegovine mijenja se i glasi:
"U isključivoj su nadležnosti Federacije:
d) donošenje propisa o finansijama i finansijskim institucijama Federacije i fiskalna politika Federacije,
B. Zakon o pripadnosti javnih prihoda u Federaciji Bosne i Hercegovine ("Službene novine Federacije BiH", br. 22/06, 43/08, 22/09, 35/14 i 94/15)
Član 13. stav 1. tačka c) i stav 4.
Učešće jedinica lokalne samouprave u ostalim javnim prihodima
Pored udjela u raspodjeli prihoda iz člana 6. ovog Zakona, jedinicama lokalne samouprave pripadaju i drugi javni prihodi kako slijedi:
c) naknade i takse u skladu sa propisima jedinica lokalne samouprave;
Opštinska vijeća donose propise kojima se utvrđuje visina naknada po osnovi korištenja i uređenja zemljišta, kao i visina drugih naknada, novčanih kazni i taksi u njihovoj nadležnosti.
C. Zakon o privrednim društvima ("Službene novine Federacije BiH", broj 81/15)
Član 11.
(Pojam)
(1) Firma je ime pod kojim društvo posluje.
(2) Firma se obavezno ističe na poslovnim prostorijama društva.
D. Odluka o komunalnim taksama ("Službeni glasnik Opštine Doboj Jug", br. 01/18, 03/18 i 04/18)
Član 2.
Komunalna taksa plaća se za:
a) svaku istaknutu firmu,
b) držanje, odnosno korištenje sredstava za igru (bilijar, automati, fliperi, video igre, pikado, aparati za posebne igre na sreću i sl.),
c) držanje žive muzike u ugostiteljskim objektima.
II. Kriteriji za utvrđivanje takse za istaknutu firmu
Član 7. - osporena odredba
Visina takse iz prethodnog člana utvrđuje se prema tri kriterija, i to:
a) statusu obaveznika (pravno lice ili preduzetnik) i veličini pravnog lica u smislu Zakona o računovodstvu i reviziji u Federaciji BiH (podjela na velika, srednja i mala preduzeća)
b) prema zonama u kojim se nalazi poslovna ili druga prostorija, objekat i mjesto na kojem je istaknuta firma,
c) prema kriteriju akumulativnosti djelatnosti pravnog ili fizičkog lica.
Zone iz prethodnog stava sa ulicama koje ih čine utvrđuju se članom 9. ove Odluke.
Taksa iz člana 2. tačka a) ove Odluke obračunava se i plaća na osnovu prijave koju je takseni obaveznik dužan da podnese Poreskoj ispostavi Doboj Jug.
III. Tarifni broj I. A) GRUPA PRAVNIH LICA I PREDUZETNIKA PREMA KRITERIJIMA AKUMULATIVNOSTI
Član 11. - osporena odredba
NAZIV DJELATNOSTI PRAVNIH LICA
ŠIFRA DJELATNOSTI
ZONE
IZNOS TAKSE
Pravna lica
Fizička lica
I GRUPA PRAVNIH I FIZIČKIH LICA
Lutrija, igre na sreću, sportske kladionice
92,00
I zona
5.000,00
II zona
2.000,00
Telekomunikacije, telefonske, internet, ktv i satelitske usluge
61
I zona
4.000,00
II zona
3.000,00
Distribucija električne energije
35.1
I zona
4.000,00
II zona
3.000,00
Proizvodnja električne energije
35.1
I zona
2.000,00
II zona
1.000,00
Trgovina naftom, naftnim derivatima i plinom (za jednu pumpu)
46.71
47.3
I zona
4.000,00
II zona
2.000,00
Trgovina naftom, naftnim derivatima i plinom (za dvije pumpe)
46.71
47.3
I zona
5.000,00
II zona
3.000,00
Trgovina naftom, naftnim derivatima i plinom (za tri i više pumpe)
46.71
47.3
I zona
6.000,00
II zona
4.000,00
PTT saobraćaj
53.1
I zona
4.000,00
II zona
3.000,00
Banke, Osiguranja i finansijske organizacije
64
65
66
I zona
1.700,00
II zona
1.200,00
Po svakom bankomatu banaka
64
I zona
750,00
II zona
400,00
II GRUPA PRAVNIH I FIZIČKIH LICA
Ugostiteljski objekti tipa hotel, bar, noćni bar, disko klub, disko bar
55.10
I zona
1.500,00
800,00
II zona
1.000,00
600,00
Ugostiteljski objekti tipa motel, pansion, sobe za iznajmljivanje, apartman, prenoćište i dr. objekti za smještaj gostiju
55.90
I zona
1.300,00
600,00
II zona
1.000,00
500,00
Ugostiteljski objekti tipa restoran, gostionica, krčma, konoba, picerija, bufet, pivnica, bistro, kafana, cafe bar
56.10
I zona
1.000,00
600,00
II zona
800,00
300,00
Ugostiteljski objekti tipa zdravljak, mliječni restoran, ćevabdžinica, aščinica, burekdžinica, objekat brze prehrane, kafe slastičarna, kantina, catering
56.10
I zona
800,00
400,00
II zona
500,00
300,00
Vanjska trgovina i trgovina na veliko
46.
I zona
1.500,00
II zona
1.000,00
Trgovina automobilima i motornim vozilima lake kategorije
45.11
I zona
1.000,00
400,00
II zona
800,00
200,00
Trgovina ostalim motornim vozilima
45.19
I zona
1.000,00
400,00
II zona
800,00
400,00
Trgovina na malo tipa mini market, super market i hiper market
47.11
I zona
1.500,00
II zona
1.000,00
Trgovina na malo tipa klasična prodavnica, samoposluga, drakstor, butik
47.11
I zona
1.000,00
300,00
II zona
800,00
200,00
Trgovina na malo koja se obavlja u ostalim prodajnim mjestima, kiosk, pokretna prodavnica
47
I zona
900,00
300,00
II zona
500,00
200,00
Trgovina na malo - tezga na pijaci
47.82, 47.89
I zona
300,00
50,00
II zona
200,00
30,00
Intelektualne usluge, advokatske usluge, usluge notara
69.10
I zona
1.000,00
600,00
II zona
800,00
400,00
Intelektualne usluge: računovodstveno-knjigovodstvene, RTV stanice, dopisništva, posredničke, turističke, projektovanje, promet nekretnina, prevodilačke i ostale nepomenute intelektualne usluge
69.20, 68.31, 71.11, 79.11
I zona
900,00
400,00
II zona
700,00
300,00
Usluge iz oblasti zdravstva: bolnice, domovi zdravlja, poliklinike, stomatološke ordinacije, apoteke i zdravstvena zaštita
47.73, 86.10, 86,22, 86.23,86.90
I zona
1.100,00
400,00
II zona
800,00
300,00
Javna komunalna djelatnost
36.00
I zona
800,00
II zona
400,00
Pogrebna i komunalna djelatnost
I zona
1.000,00
300,00
II zona
800,00
200,00
Uslužne djelatnosti: instalateri, keramičari, podopolagački radovi, frizerski i kozmetički saloni, automehaničari, autipraonica
43.22, 4321
43.33, 45.20, 96.02
I zona
800,00
100,00
II zona
500,00
50,00
Građevinske firme
41.20, 42.11
I zona
1.000,00
400,00
II zona
800,00
300,00
Proizvodne djelatnosti, proizvodnja u svima granama privrede
10
16.23, 31.01
I zona
500,00
200,00
II zona
400,00
100,00
Ostale nespomenute djelatnosti
I zona
800,00
250,00
II zona
600,00
150,00
Prijevoz robe i stvari
49.41
I zona
1.300,00
300,00
II zona
1.000,00
200,00
Prijevoz putnika - linijski
49.31
I zona
1.500,00
II zona
1.000,00
Prijevoz putnika - taksi
49.32
I zona
400,00
100,00
II zona
300,00
50,00
Prilikom obračuna komunalne takse kao jedan od kriterija primjenjivati će se i veličina pravnog lica kako slijedi:
a) Velika preduzeća 100%
b) Srednja preduzeća 85%, i
c) Mala preduzeća 70%
I. Tarifni broj 2
Član 12. stav 1.
Za držanje sredstava za igru (bilijar, karte za igru, fliperi, automati, video igre i aparati za posebne igre na sreću) plaća se godišnje po jednom komadu, aparatu, odnosno predmetu 300,00 KM.
II. Tarifni broj 3
Član 13. st.1. i 2.
Za držanje muzike uživo, koncerte, scenske nastupe i sl. plaća se: 300 KM po svakom nastupu za estradne umjetnike i druge izvođače koji su u prethodnoj godini ostvarili dohodak u iznosu većem od 5.000 KM po godišnjoj prijavi poreza na dohodak (GPD-105l).
U slučajevima kad je dohodak iz prethodnog stava u manjem iznosu od 5.000,00 KM iznos takse po svakom nastupu je 150,00 KM.
E. Sudska praksa Ustavnog suda Federacije
Presuda Ustavnog suda Federacije, broj U-26/16 od 22.03.2017. godine ("Službene novine Federacije BiH", broj 38/17), Presuda Ustavnog suda Federacije, broj U-27/16 od 22.03.2017. godine ("Službene novine Federacije BiH", broj 40/17), Presuda Ustavnog suda Federacije, broj U-15/19, od 18.06.2019. godine ("Službene novine Federacije BiH", broj 48/19), i dr.
6. Činjenično stanje i stav Ustavnog suda Federacije
Ustavni sud Federacije je utvrdio da u konkretnom predmetu nema činjeničnih pitanja koje bi bilo potrebno neposredno razjasniti na javnoj raspravi, pa je u skladu sa članom 13. stav 1. Poslovnika Ustavnog suda Federacije Bosne i Hercegovine ("Službene novine Federacije BiH", br.: 40/10 i 18/16) održao sjednicu Suda bez javne rasprave na kojoj je razmotrio osporene odredbe Odluke, činjenice koje proizilaze iz zahtjeva, odgovora na zahtjev, te cjelokupnu dokumentaciju u spisu predmeta. Na toj osnovi, a uzimajući u obzir relevantne odredbe Ustava Federacije Bosne i Hercegovine, zakona Federacije Bosne i Hercegovine i praksu ovog suda, utvrđeno je kako slijedi u nastavku.
Podnosilac zahtjeva je u smislu člana IV.C.3.10.(2) d) Ustava Federacije Bosne i Hercegovine, lice ovlašteno za podnošenje ovog zahtjeva.
Opštinsko vijeće Opštine Doboj Jug je na sjednici održanoj dana 06.02.2018. godine, donijelo Odluku o komunalnim taksama, kojom su propisane komunalne takse koje plaćaju pravna i fizička lica za korištenje prava, predmeta i usluga na teritoriji Opštine Doboj Jug i utvrđeno ko su takseni obaveznici. Tu su i odredbe o visini takse, olakšicama, rokovima i načinu plaćanja ovih taksi. Polazeći od navedenih ustavnih i zakonskih odredbi može se utvrditi da je Opštinsko vijeće Opštine Doboj Jug ovlašteno donositi propise o uvođenju naknada i taksi na svom području, pa iz tih razloga postoji ustavni i zakonski osnov za donošenje navedene Odluke. Članom 7. stav 1. Odluke o komunalnim taksama utvrđena su tri kriterija za određivanje visine takse za istaknutu firmu, i to: kategorija obaveznika (pravno lice ili preduzetnik) i veličina pravnog lica u smislu Zakona o računovodstvu i reviziji u Federaciji Bosne i Hercegovine ("Službene novine Federacije BiH", broj 83/09 - podjela na velika, srednja i mala preduzeća), zone u kojim se nalazi poslovna ili druga prostorija, objekat i mjesto na kojem je istaknuta firma i kriterij "akumulativnosti djelatnosti" obaveznika. U poglavlju III. Tarifni broj I. - član 11. stav 1. Odluke o komunalnim taksama, tabelarno su prikazani i definisani iznosi takse za pravna i fizička lica, ali u istoj odredbi nije precizno navedeno da se radi o taksi na istaknutu firmu. Međutim, sistematsko tumačenje navedene odredbe na to nesumnjivo ukazuje.
Naime, odredbom člana 2. Odluke propisano je da se komunalna taksa plaća za svaku istaknutu firmu, za držanje odnosno korištenje sredstava za igru, te za "držanje žive muzike u ugostiteljskim objektima". Kako je visina takse za držanje sredstava za igru propisana tarifnim brojem 2, odnosno članom 12., a visina takse za "držanje žive muzike u ugostiteljskim objektima" tarifnim brojem 3 odnosno članom 13., Odluke, ne može biti nikakve sumnje da se tarifni broj 1, odnosno član 11. odnose na taksu za istaknutu firmu. Pritom se kao kriteriji za utvrđivanje visine te takse, a što je vidljivo iz tabelarnog prikaza, koriste: djelatnost obaveznika, kategorija obaveznika (fizičko ili pravno lice) i zona u kojoj je firma istaknuta, dok je izvan tabele propisano da će se prilikom obračuna takse za pravna lica dodatno primjenjivati i korektivni kriterij prema njihovoj veličini i to tako što će srednja preduzeća imati odbitak od 15%, a mala preduzeća odbitak od 30%.
Podnosilac zahtjeva osporava član 7. i Tarifni broj I. odnosno član 11. Odluke o komunalnim taksama. Evidentno je međutim, da cjelokupna njegova argumentacija upućuje na osporavanje kriterija "akumulativnosti djelatnosti" koji je naveden u članu 7. stav 1. tačka c) i Tarifnom broju I. odnosno članu 11. Odluke o komunalnim taksama. Dakle, podnosilac zahtjeva ni u jednom dijelu zahtjeva ne iznosi razloge na osnovu kojih bi osporavao ostale kriterije za određivanje visine komunalne takse na istaknutu firmu koji su navedeni u članu 7. stav 1. tačka a) i b) i članu 7. stav 2. Odluke o komunalnim taksama (status obaveznika, veličina pravnog lica i zone), niti za to pruža bilo kakve argumente. Iz svega navedenog se sa sigurnošću može zaključiti da on iste i ne osporava, te Ustavni sud Federacije o njima nije raspravljao. Također, Sud nije raspravljao ni o odredbi stava 2. člana 7. Odluke o komunalnim taksama iz razloga što se tom odredbom propisuje način obračuna i plaćanja takse.
Na osnovu naprijed navedenog utvrđuje se, da se relevantne činjenice za odlučivanje u ovom ustavnosudskom predmetu odnose na pitanje da li je "akumulativnost djelatnosti" pravnog ili fizičkog lica relevantan i objektivan kriterij za propisivanje različite visine komunalne takse na istaknutu firmu, te da li su u tom dijelu osporene odredbe Odluke u skladu sa odredbama člana II.A.2.(1) c) Ustava Federacije Bosne i Hercegovine, kojom se garantuje pravo na jednakost pred zakonom.
Članom 7. stav 1. tačka c) Odluke o komunalnim taksama, kao kriterij za utvrđivanje visine komunalne takse na istaknutu firmu određuje se kriterij "akumulativnosti djelatnosti" pravnog ili fizičkog lica, te iz iste nesumnjivo prozilazi da visina komunalne takse za istaknutu firmu zavisi od pretpostavljenog stepena akumulativnosti odnosno profitabilnosti koji donosilac Odluke, po vlastitom nahođenju, pripisuje pojedinim djelatnostima koje obaveznici komunalne takse obavljaju. Izraz "akumulativnost djelatnosti" vjerovatno bi trebalo da uvjeri kako kriterij za visinu takse nije sama vrsta djelatnost obaveznika, već je to "akumulativnost djelatnosti". To je međutim logički neodrživo.
Ako različite djelatnosti imaju različitu akumulativnost (uvećavanje, prikupljanje dobiti odnosno rast profita), pa se na osnovu te pretpostavljene akumulativnosti utvrđuje visina takse na istaknutu firmu, onda je prividno visina takse zavisna o akumulativnosti, a ne vrsti djelatnosti. Ali, kako akumulativnost neposredno zavisi o tome koju djelatnost koji od obaveznika obavlja, moguć je samo jedan logički ispravan zaključak: visina takse i dalje zavisi od vrste djelatnosti.
Jedini učinak akumulativnosti u ovom kontekstu koji bi se razumno mogao prihvatiti jeste da se objektivno utvrđena niska akumulativnost nekih privrednih djelatnosti koristi kao osnov za taksene olakšice ili oslobađanje od takse, kako bi se očuvale neke djelatnosti kojima prijeti nestanak, a za koje postoji poseban društveni interes (najčešći primjer: stari zanati), no to ovdje evidentno nije slučaj.
Također, iz tabelarne razrade koja je prikazana u Tarifnom broju I. - člana 11. stav 1. Odluke o komunalnim taksama zaključuje se da su pravna i fizička lica kao obaveznici plaćanja komunalne takse primarno razvrstani prema vrsti djelatnosti koju obavljaju, dok su zone, u kojima obaveznici komunalne takse obavljaju svoju djelatnost navedene kao supsidijarni, korektivni kriterij. Kada je u pitanju "akumulativnost djelatnosti", uz ono što je o tome već rečeno u prethodnom paragrafu, treba dodati i to da je Ustavni sud Federacije u brojnim ranijim presudama već utvrdio da je finansijska sposobnost i profit koji predmetni subjekti ostvaruju predmet oporezivanja u skladu sa postojećom zakonskom finansijskom odnosno fiskalnom regulativom. To je podatak koji se ne pretpostavlja, već se, na osnovu objektivnih matematičkih parametara precizno utvrđuje za svakog poreskog obaveznika i to periodično.
Iz naprijed navedenog, a imajući u vidu bogatu praksu Ustavnog suda Federacije djelatnost, bila ona akumulativna ili ne, ne može biti kriterij za određivanje različite visine komunalne takse na istaknutu firmu. Ovdje treba podsjetiti, da je Ustavni sud Federacije do sada donio dvije presude koje su se odnosile na Odluku o komunalnim taksama koja se primjenjuje na području Opštine Doboj Jug, i to Presuda, broj U-66/13, od 01.04.2014. godine ("Službene novine Federacije BiH", broj 31/14) i Presuda broj U-27/16, od 22.03.2017. godine.
Evidentno je da je i nakon donošenja navedenih presuda ovog suda, u važećoj Odluci o komunalnim taksama koje se plaćaju na području Opštine Doboj Jug, djelatnost obaveznika ostala primarno relevantan kriterij za određivanje visine komunalne takse na istaknutu firmu. Korištenje izraza "akumulativnost djelatnosti" umjesto "djelatnost" u tome pogledu ništa ne mijenja. Diskriminacija učinjena po tom osnovu, ne uklanja se diferenciranjem visine takse po opštinskim zonama, niti procentualnim korekcijama po osnovu veličine preduzeća. Obaveznici takse će u sve tri zone i dalje plaćati taksu u različitom iznosu s obzirom na djelatnost koju obavljaju, samo će apsolutni iznosi u drugoj zoni biti niži od onih u prvoj. Isto vrijedi i za korekciju po veličini preduzeća: tačno je da će srednja i mala preduzeća plaćati manji iznos takse od velikih, a mala pritom manje od srednjih, ali unutar istog razreda po veličini, iznos takse i dalje će se razlikovati zavisno o djelatnosti preduzeća.
Imajući u vidu navedeno činjenično stanje, Ustavni sud Federacije smatra da u ovom predmetu treba odlučiti oslanjajući se na stajalište koje je taj sud iskazao u brojnim presudama u kojima se odlučivalo o komunalnim taksama, a po kojem djelatnost ne može biti relevantan i objektivan kriterij za propisivanje različite visine komunalne takse na istaknutu firmu. To bi mogli biti neki drugi kriteriji fokusirani na samu istaknutu firmu, npr. vrsta i veličina obilježja odnosno natpisa (dimenzije, zapremljeni prostor, naročita tehnika prikaza (vizuelni i audio efekti) i sl. Objektivan kriterij su i područja/zone opštine ili grada gdje se djelatnost obavlja, pod uslovom da se paralelno ne koristi kriterij djelatnosti.
Ne treba zaboraviti da isticanjem firme privredni subjekti ispunjavaju obavezu iz člana 11. Zakona o privrednim društvima ("Službene novine Federacije BiH", broj 81/15) i to o svom trošku, pri čemu opština ne pruža nikakvu konkretnu protuuslugu, što je elementarni uslov za naplatu takse. Šta više, isticanje firme privrednih subjekata u krajnjoj liniji podstiče obavljanje privredne djelatnosti na području opštine, a time posredno utječe i na povećanje njenih prihoda. Pravna i fizička lica koja obavljaju djelatnost na osnovu odobrenja nadležnog organa dužna su na vidnom mjestu svih prostorija gdje obavljaju djelatnost istaknuti naziv firme, bez obzira na vrstu djelatnosti kojom se bave, te bez obzira na to je li ta djelatnost nisko ili visoko akumulativna.
S obzirom na to da je u konkretnom slučaju visina komunalne takse primarno determinisana vrstom djelatnosti, kako je to i obrazloženo, Ustavni sud Federacije smatra, da odredbe člana 7. stav 1. tačka c) i Tarifnog broja I - člana 11. Odluke o komunalnim taksama povrjeđuju garanciju prava na jednakost pred zakonom utvrđenu odredbom člana II.A.2.(1) c) Ustava Federacije Bosne i Hercegovine.
Iz svega navedenog, odlučeno je kao u izreci ove presude.
Ovu presudu Ustavni sud Federacije donio je jednoglasno u sastavu: dr. sc. Kata Senjak, Predsjednica suda, Vesna Budimir, Mirjana Čučković, Aleksandra Martinović i prof. Dr. Edin Muminović, sudije Suda.
Broj U-8/20
15. juna 2021. godine
Sarajevo
Predsjednica
Ustavnog suda Federacije
Bosne i Hercegovine
Dr. sc. Kata Senjak, s. r.